သို႔

"တပည့္ေတာ္အသက္ရွင္ေနသေရြ႕ ရဟန္းဝတ္နဲ႔ ျမင္ေတြ႔ပါရေစ" ဆိုခဲ႔တဲ႔ မယ္ေတာ္ႀကီး ေဒၚသိန္းညြန္႔.....
"အဂၤလိပ္စာသင္ကြာ ၿပီးရင္ (သိန္းေဖျမင္႔တို႔လို) ဘုန္ႀကီးေက်ာင္းသား စာေရးဆရာျဖစ္ေအာင္လုပ္ကြာ(ကြန္ျမဴနစ္ေတာ႔ မျဖစ္ေစနဲေပါ႔)" ဆိုခဲ႔တဲ႔ အေဖ ဦးစိန္ဆင္႔...
သြားေလသူ မိဘႏွစ္ပါးရဲ႕ "ဆႏၵ ပဋိပကၡ"ကို "လူ႔ယဥ္ေက်းမႈပဋိပကၡ" ႏွစ္အုပ္တြဲနဲ႔ ရိုက်ိဳးစြာ ေက်းဇူးဆပ္ပါတယ္။

ဇင္ေဝေသာ္
***************************************************

လူ႔ယဥ္ေက်းမႈပဋိပကၡနဲ႔ ကမၻာသစ္တစ္ခုကို ပုံေဖာ္ျခင္း

အခန္း (၁)
ေခတ္သစ္ကမၻာ႔ႏုိင္ငံေရးမိတ္ဆက္
ႏုိင္ငံေတာ္အလံနဲ႔ယဥ္ေက်းမႈအမွတ္အသား

၁၉၉၂ - ခု ဇန္န၀ါရီလ (၃)ရက္ ေမာ္စကုိၿမိဳ႕ရွိ အစုိးရေဆြးေႏြးခန္းမႀကီး ထဲမွာ ႐ုရွားနဲ႔ အေမရိကန္ ပညာရွင္ႀကီးေတြဟာ အတူတကြ စည္းေ၀းေန ခ႔ဲၾကပါတယ္။ ဆုိဗီယက္ျပည္ေထာင္စုႀကီး ၿပိဳကြဲၿပီး ႏွစ္ပတ္အၾကာမွာ ႐ုရွား ဖက္ဒေရးရွင္းႏုိင္ငံဟာ လြတ္လပ္တဲ႔ ႏုိင္ငံတစ္ႏုိင္ငံအေနနဲ႔ ေပၚထြက္လာ ခဲ႔ပါတယ္။ ဒါရဲ႕ အက်ိဳးဆက္အေနနဲ႔ကေတာ႔ တစ္ခ်ိန္က ခန္းမႀကီးထဲမွာ ခန္းခန္းနားနား ရွိေနခဲ႔တဲ႔ လီနင္ရဲ႕ ႐ုပ္တုႀကီးကုိ ဖယ္ရွားၿပီး ႐ုပ္တုအစား ႐ုရွားဖက္ဒေရးရွင္း ႏုိင္ငံေတာ္ရဲ႕ အလံကုိ ခန္းမေရွ႕ တံတုိင္းေပၚမွာ လႊင္႔ထူ လုိက္ႏုိင္ၾကျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အေမရိကန္ တစ္ေယာက္ကသာ သ တိထားလုိက္မိတဲ႔ အခ်က္တခ်က္ ရွိေနခဲ႔တယ္။ အဲဒါကေတာ႔ အလံကုိ ေဇာ က္ထုိး လႊင္႔ထူလုိက္မိျခင္းပါ။ ႐ုရွားတစ္ေယာက္ကို ေျပာျပလုိက္ေတာ႔မွ လူ မသိေစဘဲ အျမန္ျပန္ျပင္ၿပီး လႊင္႔ထူခဲ႔ၾကပါတယ္။

စစ္ေအးတုိက္ပြဲႀကီး ၿပီးဆုံးၿပီးတဲ႔ေနာက္ လူေတြရဲ႕ အုိင္ဒင္တတီနဲ႔ အမွတ္ အသားေတြဟာ သိသိသာသာႀကီး ေျပာင္းလဲလာေနခဲ႔ပါတယ္။ ကမၻာ႔ႏုိင္ ငံေရး ကုိယ္တုိင္ကလည္း ယဥ္ေက်းမႈ အသီးသီးနဲ႔ ယွဥ္တြဲၿပီး ေပၚထြက္လာ ခဲ႔ပါေတာ႔တယ္။ ေဇာက္ထုိးျဖစ္ေနတဲ႔ အလံဟာ ကူးေျပာင္းဆဲ ကာလရဲ႕ သေကၤတ တစ္ခုသာ ျဖစ္ေနခဲ႔ၿပီး ေနာက္ပုိင္းမွာေတာ႔ အလံေတြက ပုိမ်ား၊ ပုိျမင္႔ လာခဲ႔ပါတယ္။ ေဇာက္ထုိးျဖစ္ေနတဲ႔ အလံေတြရယ္လုိ႔ မရွိေတာ႔ပါဘူး။ ႐ုရွားအပါအ၀င္ အျခားအျခားေသာ လူမ်ိဳးေတြဟာ သူတုိ႔ရဲ႕ အုိင္ဒင္တတီ အမွတ္အသား အသစ္ေတြကုိ ေမြးျမဴ စြဲကုိင္လာခဲ႔ ၾကပါေတာ႔တယ္။

၁၉၉၄ - ခု ဧၿပီလ (၈) ရက္ေန႔မွာ ဆာရာေယဗုိက လူေပါင္းႏွစ္ေထာင္ေက်ာ္ ဟာ ေဆာ္ရီအာေရးဗ်နဲ႔ တူရကီ အလံေတြကို ကုိင္ေဆာင္ၿပီး ဆႏၵျပခဲ႔ၾကပါ တယ္။ ကုလသမဂၢအလံ၊ ေနတုိးအလံ၊ အေမရိကန္အလံေတြ အစား အဲ
ဒီႏွစ္ႏုိင္ငံရဲ႕ အလံေတြကို ကုိင္ေဆာင္လာျခင္းက သူတုိ႔ဟာ မြတ္စလင္ေ တြ ျဖစ္တယ္။ သူတုိ႔ရဲ႕ မိတ္ေဆြ အစစ္ေတြက ဘယ္သူေတြ၊ မိတ္ေဆြ မစစ္တာက ဘယ္သူေတြ ဆုိတာ ကမၻာကုိ ျပသလုိက္တာပါပဲ။

၁၉၉၄ - ခု ေအာက္တုိဘာလ (၁၆) ရက္ေန႔မွာေတာ႔ လူေပါင္း ခုႏွစ္ေထာင္ေ က်ာ္ဟာ မကၠဆီကုိ အလံေတြကို ကိုင္ေဆာင္ၿပီး အေျခခံဥပေဒ မူၾကမ္း (၁၇၈)ကုိ မေက်နပ္လုိ႔ ေလာ႔စ္အိန္ဂ်လိၿမိဳ႕မွာ ဆႏၵျပခဲ႔ ၾကျပန္ပါတယ္။ အေျခခံ ဥပေဒမူၾကမ္းအရ တရားမ၀င္ ၀င္ေရာက္ေနထုိင္ သူေတြရဲ႕ သား သမီးေတြဟာ အစုိးရက ေပးတဲ႔ အခြင္႔အေရးေတြကုိ မရႏုိင္ပါဘူး။
“သူတုိ႔ကုိ အခမဲ႔ ပညာသင္ေပးေနတဲ႔ ႏုိင္ငံထဲမွာေနၿပီး ဒီလူေတြက ဘာေၾကာင္႔ မကၠဆီကုိ အလံကုိ ကိုင္ၿပီး လမ္းေပၚတက္ ဆႏၵျပေနၾကတာလဲ၊ သူတုိ႔ကုိင္သင္႔တာက အေမရိကန္ အလံပဲ” ေလ႔လာသူ တစ္ေယာက္က ေမးခြန္း ထုပ္ခဲ႔ပါတယ္။

သူေျပာၿပီး ႏွစ္ပါတ္ၾကာတဲ႔အခါမွာေတာ႔ သူတုိ႔က အေမရိကန္ အလံကုိ ကုိင္ၿပီး ဆႏၵျပခဲ႔ၾကပါတယ္။ ဒါေပမဲ႔ အလံက ေဇာက္ထုိးပါ။ အဲဒီအလံ ေဇာက္ထုိးကပဲ သူတုိ႔ကုိ ၁၇၈- ဥပေဒမူၾကမ္း ေအာင္ပြဲကုိ ေပး လုိက္တာပါ။ ကာလီဖုိးနီးယား မဲဆႏၵရွင္ေတြက ၅၉- ရာခုိင္ႏွဳန္း ေထာက္ ခံေပးၿပီး အဲဒီ ဥပေဒလည္း အတည္ျပဳလုိက္ရပါေတာ႔တယ္။

စစ္ေအးတုိက္ပြဲၾကီး အၿပီးမွာ အလံေတြ၊ ယဥ္ေက်းမႈဆုိင္ရာ သေကၤတေ တြဟာ ေတာ္ေတာ္ထိေရာက္မႈ ရွိလာပါတယ္။ သေကၤတ ဆုိရာမွာ ၾကက္ေျခခတ္ေတြ၊ လျခမ္းေတြ၊ ေခါင္းၿမီးၿခံဳျခင္းေတြေတာင္ ပါ၀င္ပါတယ္။ အေၾကာင္းကေတာ႔ လူအမ်ားစုအတြက္ ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ ဆက္စပ္ေနတဲ႔ သေကၤတေတြဟာ အဓိပၸါယ္ အရွိဆုံး အရာေတြ ျဖစ္လာခဲ႔လုိ႔ ပါပဲ။ အခုေတာ႔ လူေတြဟာ အသစ္ ဒါေပမဲ႔ ရန္သူေဟာင္းေတြနဲ႔ တုိက္ပြဲေတြဆီ ဦးေဆာင္ေ ပးခဲ႔တဲ႔ ယုံၾကည္မႈအသစ္ ဒါေပမဲ႔ အရင္က အလံေဟာင္းေတြကုိပဲ ကုိင္ေဆာ င္ၿပီး အသစ္ဆုိေပမဲ႔ ေရွးေဟာင္း အုိင္ဒင္တတီေတြကုိ ျပန္ရွာေတြ႔လာ ၾက ပါေတာ႔တယ္။

စာေရးဆရာ မုိက္ကယ္ ဒစ္ဗဒင္ (Dibdin) ရဲ႕ ေက်ာ္ၾကားတဲ့ “Dead lagoon” ၀တၳဳထဲက စာသားေတြဟာ လက္ရွိ အေျခအေန အေပၚ အတိအက် ထင္ဟပ္ေစပါတယ္။ “ရန္သူအစစ္ ဆုိတာ မရွိဘဲ မိတ္ေဆြ အ စစ္ဆုိတာ မရွိႏုိင္၊ ကုိယ္နဲ႔မတူသူေတြကို မမုန္းတီးမိဘူးဆုိရင္ ကုိယ္႔ကုိယ္ ကုိလည္း မခ်စ္ေသးပါဘူး” ဒါေတြဟာ ေရွးေဟာင္းအမွန္တရားေတြ ျဖစ္ေပမဲ႔ ရာစုတစ္ခု ေက်ာ္ၿပီးတဲ႔ အခါမွာေတာ႔ ေၾကကြဲဖြယ္ ဒီအမွန္ တရားေတြနဲ႔ ရင္ဆုိင္ေတြ႔ေနၾကရျပန္ပါတယ္။ “ ဒါေတြကုိ ညင္းဆန္သူဟာ မိသားစုကုိ ညင္းဆန္သူ၊ ေရွးေဟာင္း အေမြအႏွစ္ကုိ ညင္းဆန္သူ၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ ေမြး ရာပါ အခြင္႔အေရးနဲ႔ သူတုိ႔ကုိယ္သူတုိ႔ ညင္းဆန္သူေတြပါ” တဲ႔။

ေၾကကြဲဖြယ္ ေရွးေဟာင္း အမွန္တရားေတြကုိ ႏုိင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ေတြ၊ ပညာရွင္ေတြကုိယ္တုိင္ မ်က္ကြယ္ျပဳ မထားႏုိင္ပါဘူး။ ကုိယ္ပုိင္အမွတ္ အ သားေတြ ျပန္လည္ ေတြ႔ရွိဖုိ႔နဲ႔ လူမ်ိဳးစု စိတ္ဓါတ္ေတြကုိ ျပန္လည္ အသက္ သြင္းဖုိ႔ ရန္သူဆုိတာ ရွိကုိ ရွိေနၾကရပါေတာ႔တယ္။ ဒီေခတ္မွာ အႏၲရာယ္ အႀကီးဆုံး မုန္းတီးမႈဟာ မတူညီတဲ႔ ကမၻာ႔ယဥ္ေက်းမႈ ႏွစ္ခုၾကားက သတ္ မွတ္ခ်က္ အမွားအယြင္းကေန ေပါက္ဖြားလာပါလိမ္႔မယ္။

ဒီစာအုပ္မွာ ေဆြးေႏြးမယ္႔ အေၾကာင္းအရာေတြဟာ ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ ယဥ္ေက်း မႈ အမွတ္အသားေတြက စစ္ေအးတုိက္ပြဲႀကီး အၿပီးမွာ လူအဖြဲ႔အစည္းေတြကုိ ဘယ္လုိ ေပါင္းစည္းေပးတယ္၊ ဘယ္လုိ ခြဲျခားေပးတယ္၊ ဘယ္လုိ ျပႆ နာေတြကုိ ပုံေဖာ္ေပးလုိက္တယ္ ဆုိတာေတြနဲ႔ ပတ္သက္ပါတယ္။ ဒါေတြကို ရွင္းျပဖုိ႔ အခန္း (၅) ခြဲျခားေပးထားပါတယ္။

( အမွာ၊ ဘာသာျပန္ဆုိရာမွာ Culture ကုိပဲ ယဥ္ေက်းမႈလုိ႔ ျပန္ဆုိၿပီး Civilization ကိုေတာ႔ စီဗီလုိက္ေဇးရွင္းလုိ႔ပဲ သုံးစြဲပါမယ္။ ဘာေၾကာင္႔လဲ ဆုိရင္ ေရွ႕မွာ စီဗီလုိက္ေဇးရွင္း အေၾကာင္းကုိ သီးသန္႔ ရွင္းလင္းေပးဥိးမွာ မို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ဘာသာျပန္သူ)

အခန္း (၁)

လက္ရွိ ကမၻာ႔ႏိုင္ငံေရးဟာ ကမၻာ႔သမုိင္းမွာ ပထမဆုံးအေနနဲ႔ ဗဟုမ႑ိဳင္၊ ဗဟုစီဗီလုိက္ေဇးရွင္း ျဖစ္လာေနပါတယ္။ ေခတ္စနစ္သစ္ကုိ ပုံေဖာ္ လာေနမႈဟာ အေနာက္တုိင္း၀ါဒနဲ႔ မတူညီပါဘူး။ တစ္ကမၻာလုံးဆုိင္ရာ ယဥ္ေက်းမႈကို ေမြးထုပ္ေပးလုိက္တာ မဟုတ္သလုိ အေနာက္မဟုတ္တဲ႔ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းေတြ ၾကားက အေနာက္ယဥ္ေက်းမႈလည္း မဟုတ္ပါဘူး။

အခန္း (၂)

စီဗီလုိက္ေဇးရွင္းေတြ ၾကားက ပါ၀ါခ်ိန္ခြင္လ်ာဟာ ေရြ႕ေလ်ာ လာေနတယ္။ အေနာက္တုိင္း လြမ္းမုိးမႈ ဆုတ္ယုတ္လာေနတယ္။ အာရွ စီဗီလုိက္ေဇး ရွင္းေတြဟာ သူတုိ႔ စီးပြားေရး၊ စစ္အင္အား၊ ႏုိင္ငံေရးပါ၀ါေတြ ခ်ဲ႕ထြင္ လာေနပါတယ္။ အစၥလာမ္ ဆုိရင္ မ်ားျပားလြန္းတဲ႔ လူဦးေရ ေမြး ဖြားႏႈန္းနဲ႔ သူတုိ႔ အိမ္နီးခ်င္း နိုင္ငံေတြကို မျငိမ္မသက္ ျဖစ္ေအာင္လႈံ႕ေဆာ္ ေပးေန ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး အေနာက္မဟုတ္တဲ႔ စီဗီလုိက္ေဇးရွင္း တုိင္ဟာ (non-western civilization) သူတုိ႔ရဲ႕ ကုိယ္ပုိင္ ယဥ္ေက်းမႈ တန္ဖုိးေတြ ကို ျပန္လည္ အသက္သြင္းလာေနၾကတယ္။

အခန္း (၃)

စီဗီလုိက္ေဇးရွင္းကုိ အေျခခံတဲ႔ ကမၻာ႔လမ္းစဥ္ ေပၚထြက္လာေ နတယ္။ လူအဖြဲ႔အစည္းေတြဟာ သူတုိ႔နဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈ တူညီတဲ႔ အျခားအဖြဲ႔ အစည္းေတြနဲ႔ ေပါင္းသင္းလာၾကတယ္။ လူအဖြဲ႔အစည္းကုိ စီဗီလုိက္ေဇးရွင္း တစ္ခုကေန ေနာက္တစ္ခုဆီ ေျပာင္းလဲေပးဖုိ႔ အားထုတ္ျခင္းဟာ မေအာင္ျမင္ဘူး။ ႏုိင္ငံေတြဟာ သူတုိ႔ခ်င္း အုပ္စုတူရာေတြ ဖြဲ႔စည္းၿပီး ေန ထိုင္လာေနၾကတယ္။

အခန္း (၄)

အေနာက္ရဲ႕ ဟန္ေဆာင္ထားတဲ႔ တစ္ကမၻာလုံးဆုိင္ရာ ယဥ္ေက်းမႈ၀ါဒ ဟာလည္း အျခား စီဗီလုိက္ေဇးရွင္းေတြၾကားမွာ ျပႆနာေတြပဲ ေမြး ထုပ္ ေပးေနပါတယ္။ အထူးသျဖင္႔ အစၥလမ္နဲ႔ တရုတ္ စီဗီလုိက္ေဇးရွင္းေ တြၾကားမွာပါ။ ျပည္တြင္းစစ္ေတြ၊ မြတ္စလင္ေတြနဲ႔ မြတ္စလင္ မဟုတ္ သူေတြၾကားက စစ္ပြဲေတြဟာ နယ္ျခားစည္းေတြကိုပါ ၿခိမ္းေျခာက္ လာေနေတာ႔ နီးစပ္ရာ ႏုိင္ငံေတြျခင္း ေပါင္းစုၿပီး ဒါေတြကုိ ဟန္႔တားႏုိင္ ဖုိ႔ ျပင္ဆင္ေနၾကရပါတယ္။

အခန္း (၅)

အေနာက္ယဥ္ေက်းမႈ ဆက္လက္ရွင္သန္ေနဖုိ႔ အေမရိကန္ေတြရဲ႕ ယုံၾကည္ ခ်က္ အေပၚမွာ မူတည္ေနပါတယ္။ သူတုိ႔ယုံၾကည္မႈ ဆုိတာ အေနာက္တိုင္း အုိင္ဒင္တတီနဲ႔ အေနာက္တုိင္းသားေတြ လက္ခံတဲ႔ စီဗီလုိက္ေဇးရွင္းကုိ မတူ ထူးျခားမႈ အေနနဲ႔ လက္ခံယုံၾကည္မႈမ်ိဳး၊ ဒီစီဗီလုိက္ေဇးရွင္းဟာ တစ္ကမၻာလုံး ဆုိင္ရာ စီဗီလိုက္ေဇးရွင္း မျဖစ္ႏုိင္ ဆုိတဲ႔ ယုံၾကည္မႈမ်ိဳးပါ။ ဒီယုံၾကည္မႈမ်ိဳး ထားရွိၿပီး အေနာက္မဟုတ္တဲ႔ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းေတြ (non- Western societies) ဆီက ေရာက္ရွိလာမယ္႔ စိန္ေခၚမႈေတြကုိ ရင္ဆုိင္ႏုိင္ေအာင္ ျပန္ လည္ျပင္ဆင္ အင္အားျဖည္႔ထား ၾကရပါလိမ္႔မယ္။ စီဗီလုိက္ေဇးရွင္းကို အေျခခံတဲ႔ စစ္ပြဲၾကီးေတြကုိ ေရွာင္ၾကဥ္နုိင္ဖုိ႔ဟာ ကမၻာ႔ေခါင္းေဆာင္ၾကီးေတြ အေနနဲ႔ ကမၻာ႔ႏုိင္ငံေရးရဲ႕ ေပါင္းစု စီဗီလုိက္ေဇးရွင္း သဘာ၀ကုိ လက္ခံၿပီး အတူတကြ ပူးေပါင္းေဆာင္႐ြက္ျခင္း အေပၚမွာ ပူတည္ေနပါတယ္။

ဆက္ရန္