လူ႔ယဥ္ေက်းမႈပဋိပကၡနဲ႔ ကမၻာသစ္တစ္ခုကို ပုံေဖာ္ျခင္း (၄)

(ဆင္ျမဴယယ္ ဖီးလစ္ ဟန္တင္တန္)

အမွာ။ ။ တာဝန္ႀကီးလွတဲ႔စာအုပ္ျဖစ္သလို ဘာသာျပန္ဆိုပုံ၊ က်မ္းညႊန္း၊ သူ႔ အမွာ၊ ကိုယ္႔အမွာေတြကိုလည္း အႀကိမ္ႀကိမ္ စစ္ေဆးမွရမယ္႔သေဘာ ရွိပါ တယ္။ ဒီစာမူေတြကို ဖတ္ရွဳၿပီးတစ္စုံတစ္ရာ အႀကံေပးမႈ၊ ေဝဖန္မႈေတြကို ႀကိဳဆိုပါတယ္။

ဒီ တစ္ကမၻာလံုး ညီၫြတ္ေရး ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ကို အမ်ားစုက လက္ခံခဲ့ၾက ပါတယ္။ ႏိုင္ငံ ေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႔ ပညာရွင္ေတြဆီမွာလည္း ဒီအျမင္ ရွိခဲ့ ၾကပါတယ္။ ဘာလင္တံတုိင္းႀကီး ၿပိဳက်ခဲ့တယ္၊ ကြန္ျမဴနစ္အစိုးရေတြ ျပဳတ္ က်ခဲ့တယ္၊ စစ္ေအးကာလအတြင္းက ရန္သူ ေတာ္ႀကီးေတြကို မိတ္ေဆြ ပါ တနာေတြျဖစ္လာေအာင္ ကုလသမဂၢက ၾကားဝင္ေဆာင္ရြက္ေ ပးႏိုင္ ခဲ႔ၿပီး ေငြကုန္ေၾကးက် မမ်ားဘဲ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး တည္ေဆာက္လာႏုိင္တယ္။ ကမၻာ့ဦးေဆာင္ႏုိင္ငံ(အေမရိကန္)ရဲ႕ သမၼတက “ေခတ္သစ္ကမၻာရဲ႕ လား
ရာ” ကို ေႂကြးေၾကာ္ခ့ဲသလုိ စစ္ပြဲေတြအေၾကာင္း သုေတသနျပဳဖုိ႔ ခန္႔ အပ္ျခင္းခံရတဲ့ ကမၻာ့ဦးေဆာင္တကၠသိုလ္ရဲ႕ ဥကၠဌကလည္း သ႔ူေလ့လာ မႈေတြကို ရပ္တန္႔ လိုက္ၿပီး သူလည္း ဘယ္ေရာက္သြားမွန္း မသိရေတာ့ ပါဘူး။ အဲဒီ ပါေမာကၡ ေျပာတာက “ေဟ့၊ စစ္ပြဲေတြ မရွိႏုိင္ေတာ့ဘူးဆုိေတာ့ စစ္ပြဲအေၾကာင္းလည္း ေလ့လာစရာ မလိုေတာ့ဘူး” တဲ့။

စစ္ေအးကာလအၿပီး ေပ်ာ္႐ႊင္ခဲ့ရတဲ့ အခိုက္အတန္႔ကေလးကစည္းလုံး ညီၫြ တ္ျခင္းတံလ်ပ္တစ္ခုကို ေမြးထုတ္ ေပးခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၉၀ ခုေရာက္ေတာ့ ကမၻာဟာ တစ္မ်ိဳးတစ္ဖံု ေျပာင္းလဲလာခဲ့ပါေတာ့တယ္။ ေျပာင္းလဲလာ ေပ
မယ့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအသြင္ေတာ့ မေဆာင္ခဲ့ပါဘူး။ ေျပာင္းလဲမႈက မလြဲ မေသြ ျဖစ္လာတတ္ေပမဲ့ တုိးတက္မႈျဖစ္ဖို႔ကေတာ့ မေရရာလွပါဘူး။ ၂၀ ရာစု အဆံုးမွာ ျဖစ္ေပၚခဲ့တဲ့ အဓိကပဋိပကၡႀကီးေတြ ၿပီးဆံုးသြားတဲ့ ေနာက္
မွာလည္း ဒီလုိ တံလ်ပ္ေရထင္ ေပ်ာ္႐ႊင္မႈမ်ိဳး ျဖစ္ေစခဲ့ဖူးတာပါပဲ။

ပထမကမၻာစစ္ကေတာ့ စစ္ပြဲေတြကို အဆံုးသပ္ဖုိ႔၊ တစ္ကမၻာလံုး လံုၿခံဳေအး ခ်မ္းၿပီး ဒီမုိကေရစီ ျဖစ္သြားေအာင္လုိ႔ လို႔ဆိုခဲ႔ၾကပါတယ္။ ဒုတိယကမၻာစစ္ကေတာ့ ဖရန္ကလင္ စု(ဖ္)လဲ့ (Franklin Roosevelt) ေျပာ သလို ေျပာရရင္ “ဒုတိယကမၻာစစ္ဟာ အေရာင္အေသြးစံု လႈပ္ရွားမႈ၊ မဟာ မိတ္ေပါင္းစည္းမႈ၊ ပါ၀ါခ်ိန္ခြင္လ်ႇာညီမွ်ေစမႈ စတဲ့ ႀကိဳးစားတုိင္း အရာမထင္ ခဲ့တဲ့ စနစ္ေတြကို အဆံုးသတ္ေပးၿပီး ေမတၱာက႐ုဏာနဲ႔ ျပည့္စံုတဲ့ ႏုိင္ငံေ တြ ေပါင္းစုထားတဲ့ တစ္ကမၻာလံုးဆုိင္ရာ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းႀကီးကို ေမြး ထုတ္ေပးႏုိင္ပါလိမ့္မယ္။ ေနာက္ၿပီး ဒါဟာ (ဒုတိယကမၻာစစ္ၿပီးဆံုးျခင္းဟာ) ထာ၀ရၿငိမ္းခ်မ္းေရးရဲ႕ အေျခခံ အေဆာက္အဦလည္း ျဖစ္ပါတယ္” ပါပဲ။ (7)

ဒါေပမဲ့ ပထမကမၻာစစ္က ကြန္ျမဴနစ္၀ါဒ၊ ဖက္ဆစ္၀ါဒကို ေမြးထုတ္ေပး လိုက္ၿပီး ဒီမုိကေရစီ ရဲ႕ဆန္႔က်င္ဖက္ လမ္းေၾကာင္းေပၚကို တြန္းပို႔ေပးလုိက္ ပါတယ္။ ဒုတိယကမၻာစစ္ကေတာ့ (တကယ့္ကို) တစ္ကမၻာလံုးဆုိင္ရာ စစ္ေအးတုိက္ပြဲႀကီးကို ေမြးထုတ္ေပးခဲ့ပါတယ္။ ဒုတိယကမၻာစစ္အၿပီးမွာ ရေတာ့မလိုလို ထင္ရတဲ့ တံလ်ပ္ေရထင္ ဟာမုိနီေတြဟာ လူမ်ိဳးစုတုိက္ ပြဲေတြ၊ အခ်င္းခ်င္းသတ္ျဖတ္မႈေတြ၊ ဥပေဒခ်ိဳး ေဖာက္မႈေတြ၊ ႏုိင္ငံေတြ ၾကားက အသစ္ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ပဋိပကၡေတြ၊ ကြန္ျမဴနစ္လက္သစ္၊ ဖက္ဆစ္ လက္သစ္ ၀ါဒီေတြရဲ႕ လႈပ္ရွားမႈေတြ၊ ဘာသာေရးအယူသည္းသူေတြရဲ႕ အားၿပိဳင္မႈေတြ၊ အေနာက္ႏုိင္ငံေတြနဲ႔ ႐ုရွား တုိ႔ၾကားက “သံတမန္ဆန္တဲ့ အၿပံဳး” “ႏိုင္ငံေရးဆန္တဲ့ မ်က္လံုး” ဆက္ဆံေရး ေပ်ာက္ဆံုးသြားမႈေ တြ၊ ေသြးထြက္သံယို ပဋိပကၡေတြကို ကုလသမၼဂနဲ႔ အေမရိကန္တုိ႔ၾကားဝင္ မေျဖရွင္းႏုိင္မႈေတြ၊ တက္သစ္စ တ႐ုတ္ျပည္ရဲ႕ အားၿပိဳင္လာမႈေတြၾကားမွာ (တံလ်ပ္ေရထင္ ဟာမုိနီေတြဟာ) ေပ်ာက္ဆံုးသြားခဲ့ရပါေတာ့တယ္။

ဘာလင္တံတုိင္းႀကီး ၿပိဳက်ၿပီးတဲ့ေနာက္ ငါးႏွစ္အၾကာမွာ အရင္ကထက္ ပိုမ်ားလာတဲ့ လူမ်ိဳးတုန္း သတ္ပြဲေတြ အေၾကာင္းေတြ ၾကားသိလာခဲ့ရပါ တယ္။
“တစ္ကမၻာလံုး ညီၫြတ္ေရး” ပါရာဒိုင္းဟာ စစ္ေအးကာလ ေနာက္ပိုင္းမွာ အမွန္တကယ္ ျဖစ္ပ်က္ေနတာေတြနဲ႔ ၫႈိႏိႈင္းအသံုးျပဳႏုိင္ဖုိ႔ အလွမ္းေ၀း ကြာလြန္းေနပါ ေတာ့တယ္။

ႏွစ္ျခမ္းေသာကမၻာ။ ။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔နဲ႔ သူတုိ႔။

“တစ္ကမၻာထဲ” ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္က ပဋိပကၡေတြၾကားမွာ အဆံုးသတ္သြားေတာ့ လူ႔သမုိင္းတေလွ်ာက္လံုး မွာ ရွိခဲ့တဲ့ “ႏွစ္ျခမ္းကမၻာ” အယူအဆက ေခါင္းေ ထာင္လာခဲ့ျပန္ပါတယ္။ လူေတြဟာ အၿမဲတမ္း ႏွစ္ပိုင္း ပိုင္းထားတတ္ၾကပါ တယ္။ ငါတို႔နဲ႔ မင္းတုိ႔၊ အတြင္းအုပ္စုနဲ႔ အျပင္အုပ္စု၊ ငါတုိ႔ ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ မင္း တုိ႔လူ႐ိုင္းယဥ္ေက်းမႈ စသျဖင့္ပါ။ ပညာရွင္ေတြကေတာ့ အေရွ႕တုိင္း (Orient) နဲ႔ အေနာက္တုိင္း (Occident)၊ ေျမာက္နဲ႔ ေတာင္၊ စင္တာနဲ႔ (ဗဟို) အစြန္အဖ်ား စသျဖင့္ ခြဲျခားေလ့လာတတ္ၾကပါတယ္။ မြတ္စလင္ေတြကလည္း ကမၻာကို Dar al-lslan နဲ႔ Dar-al-Harb၊ ( ၿငိမ္း ခ်မ္းေသာဘံု-The abode of peaceနဲ႔ စစ္ေျမျပင္ဘံု-The abode of war လို႔ ႏွစ္ပိုင္း ပိုင္းထားၾကပါတယ္။ စစ္ေအးကာလၿပီးဆံုးသြားတဲ့ေနာက္ အေမရိကန္ ပညာရွင္ေတြကလည္း ကမၻာကို “ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဇံု (zones of peace)” နဲ႔ “ျပႆနာဇံု( Zones of turmoil) လို႔ ခြဲျခားလာၾကပါတယ္။ အဓိပၸါယ္အားျဖင့္ေတာ့ မြတ္စလင္ေတြ သတ္မွတ္တာနဲ႔ မတူပါဘူး။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဇံု ဆိုတာ ကမၻာ့လူဦးေရရဲ႕ (၁၅)ရာခိုင္ႏႈန္း ပဲရွိတဲ့ အေမရိကန္နဲ႔ ဂ်ပန္ကို ၫႊန္းဆုိၿပီး ျပႆနာဇံု ဆုိတာကေတာ့ က်န္တဲ့ေနရာ အားလံုးလို႔ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ (Note-8)

ဘယ္လုိပဲႏွစ္ျခမ္းခြဲၿပီးၾကည့္ၾကည့္ ကမၻာ့ႏွစ္ျခမ္းအယူအဆက (တစ္ခု တည္းေသာ ကမၻာ အယူအဆထက္) တကယ့္အျဖစ္အမွန္နဲ႔ ပိုမိုနီးကပ္ပါ တယ္။ ပိုၿပီးအေတြ႔မ်ားတဲ့ ခြဲျခားပံုကေတာ့ ခ်မ္းသာတဲ့ႏုိင္ငံေတြနဲ႔ (ေခတ္မွီ ဖြ႔ံၿဖိဳးၿပီး) ဆင္းရဲတဲ့ႏုိင္ငံေတြ (ေရွး႐ိုးစြဲ၊ မဖြ႔ံၿဖိဳးေသး၊ ဖြံ႔ၿဖိဳးဆဲ) ဆုိတာ ျဖစ္ပါ တယ္။ အေရွ႕နဲ႔ အေနာက္ၾကားမွာ စီးပြားေရးနဲ႔ ႏွစ္ပိုင္းခြဲျခားမႈ၊ ယဥ္ေက်းမႈ နဲ႔ ႏွစ္ပိုင္းခြဲျခားမႈ လို႔ ႏွစ္မ်ိဳးကြဲႏုိင္ေပမဲ့ စီးပြားေရးအရ ကြဲျပားမႈက နည္းနည္း သာျဖစ္ၿပီး ဒႆန၊ ကိုယ္က်င့္တန္ဖုိး သတ္မွတ္ခ်က္နဲ႔ ဘ၀ေနထုိင္ပံုက ပိုၿပီး ျခားနားေနပါတယ္(စီးပြားေရးအရ ကြဲျပားတာထက္ ယဥ္ေက်းမႈအရက ပိုကြဲျပားတယ္)။ ေခတ္မွီ ခ်မ္းသာတဲ့ ႏုိင္ငံေတြက သူတုိ႔စ႐ိုက္လကၡဏာျခင္း နီးစပ္သလို ေခတ္ေနာက္က် ဆင္းရဲတဲ့ ႏိုင္ငံေတြကလည္း စ႐ိုက္ လကၡ ဏာျခင္း ဆက္စပ္လုိ႔ ေနပါတယ္။ ခ်မ္းသာတဲ့ ႏိုင္ငံေတြၾကားက ကြဲျပားမႈ ဟာ သူတုိ႔ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းေတြ အခ်င္းခ်င္းၾကား မွာ ပဋိပကၡေတြ ရွိလာႏို င္ေပမဲ့ အေထာက္အထားေတြက ေျပာျပေနတာကေတာ့ ခ်မ္းသာၿပီး ပါ၀ါပို ရွိတဲ့ ႏုိင္ငံေတြက ဆင္းရဲၿပီး ေရးရုိးစြဲဆန္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြကို သိမ္းပိုက္ဖို႔ ႀကိဳး စားေနၾကတယ္ဆိုတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြဟာ ဒီကိုလိုနီ ခ့်ဲထြင္ျခင္းအလုပ္ကို ႏွစ္ေပါင္းေလးရာၾကာေအာင္ ျပဳလုပ္လာခဲ့ၾကတာပါ။ ဒီေနာက္ ကိုလိုနီႏုိင္ငံထဲရွိလူေတြက လြတ္လပ္ေရးအတြက္ တုိက္ပြဲဝင္ ခဲ့ၾကတယ္။ ဒီလိုနဲ႔ နယ္ခ်ဲ႕ကိုလိုနီေတြလည္း အင္ပါယာႀကီး ထူေထာင္လို စိတ္ ပါးလ်လာခဲ့ပါတယ္။

လက္ရွိကမၻာမွာေတာ့ ကိုလုိနီနယ္ခ်ဲ႕ေတြနဲ႔ ေဒသခံေတြရဲ့ တုိက္ပြဲေတြေန ရာမွာ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးသူေတြအခ်င္းခ်င္း တိုက္ခိုက္မွဳေတြက အစားထိုး လာေနပါေတာ့တယ္။

နည္းနည္းထပ္ၿပီး စဥ္းစားၾကည့္မယ္ဆုိရင္ ဒီေခတ္မွာ ဆင္းရဲ၊ ခ်မ္းသာ လူတန္းစားႏွစ္ရပ္ၾကားမွာ ပဋိပကၡျဖစ္ပြါးႏိုင္ေျခက တစ္ခ်ိဳ႕အေျခအေနေတြ ကလြဲရင္ နည္းပါးလွပါတယ္။ အေၾကာင္းကေတာ့ ခ်မ္းသာတဲ့ ႏိုင္ငံေတြကို စိန္ေခၚဖို႔ ဆင္းရဲတဲ့ႏိုင္ငံေတြမွာ ႏိုင္ငံေရးစည္းလံုးမွဳ၊ စီးပြါးေရးအင္အားေ တာင္႔တင္းမႈ၊ စစ္တပ္စြမ္းေဆာင္ရည္ေတြ မရွိလို႔ပါ။ အာရွနဲ႔ လက္တင္ အေမရိကရဲ့ စီးပြါးေရးက တုိးတက္လာေနေတာ့ ရွိသူနဲ႔ မရွိသူ(ခ်မ္းသာ- ဆင္းရဲ) လူတန္းစားကို ခြဲျခားေလ့လာမွဳကလည္း ေယာင္ဝါးဝါးျဖစ္သြား ပါေတာ့တယ္။ ခ်မ္းသာတဲ့ႏိုင္ငံေတြက စီးပြါးေရးအားၿပိဳင္မႈေတြ ဆင္ႏႊဲေနႏိုင္ ၿပီး ဆင္းရဲတဲ့ႏိုင္ငံေတြက အခ်င္းခ်င္း အၾကမ္းဖက္စစ္ပြဲေတြ တိုက္ခိုက္ေ နႏိုင္ျပန္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္လို႔ ဆင္းရဲတဲ့ကမၻာေတာင္ပိုင္းနဲ႔ ခ်မ္းသာတဲ့ ကမၻာ့ေျမာက္ပိုင္းၾကား စစ္မက္ျဖစ္ပြါးဖို႔ဆိုတာကလည္း တကယ္ အျဖစ္ အမွန္နဲ႔ ေဝးကြာလြန္းလွပါတယ္။

ယဥ္ေက်းမွဳကို အေျခခံၿပီး ကမၻာကိုႏွစ္ျခမ္းခြဲၾကည့္ျခင္းကလည္း သိပ္ၿပီး အသံုးမတည့္လွျပန္ပါဘူး။ အတိုင္းအတာတစ္ခုအထိ အေနာက္ယဥ္ေက်းမွဳက အေရွ႕နဲ႔ မတူညီေနေၾကာင္း သိသာလွပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အေနာက္မဟုတ္တဲ့ ႏုိင္ငံေတြကေရာ သူတို႔ျခင္း ယဥ္ေက်းမွဳေတြ တူညီေနၾကပါသလား(ဘုံ ယဥ္ေက်းမႈေတြ ရွိေနၾကပါသလား)။ ဂ်ပန္၊ တ ရုတ္၊ ဟိႏၵဴ၊ မြတ္ဆလင္နဲ႔ အာဖရိက စီဗီလိုက္ေဇးရွင္းေတြၾကားမွာ တူညီတဲ့ ယဥ္ေက်းမွဳဆိုလို႔ မရွိသေလာက္ နည္းပါတယ္။ ကိုးကြယ္တဲ့ဘာသာ၊ လူ မွဳေရးအေျခခံ အေဆာက္အဦ၊ စည္းကမ္းဥပေဒ၊ ကိုယ္က်င့္တရား တန္ဖုိး သတ္မွတ္မွဳေတြမွာ မတူညီၾကပါဘူး။ အေနာက္မဟုတ္တဲ့ ႏိုင္ငံမ်ားအဖြဲ႔အစည္း (The Unity of the Non-West) နဲ႔ အေရွ႕အေနာက္ (East- West) ခြဲျခားမွဳဟာ အေနာက္က ဖန္တည္းေပး လိုက္တဲ့ ပံုျပင္တစ္ပုဒ္သာျဖစ္ပါတယ္။
အက္(ဒ္)ဝါ့(ထ္) ေျပာသလို ေျပာရရင္ “ ဒီလို ခြဲျခားေျပာဆုိလိုက္ေတာ့ အေရွ႕တုိင္းဝါဒ (Orientalism) ဆိုတာျဖစ္လာခဲ့ပါေတာ့တယ္။ ဒါကလည္း ရင္းႏွီးကြ်မ္းဝင္တဲ့ (ဥေရာပ၊ အေနာက္၊ ကြ်န္ေတာ္တို႔) အဖြဲ႔နဲ႔ တစ္စိမ္း ( အေရွ႕တိုင္း၊ သူတို႔ )အၾကား ျခားနားမွဳကိုျပၿပီး “ကြ်န္ေတာ္တို႔က သာလြန္ တယ္။ “သူတို႕က မစြံဘူး" ဆိုတဲ့ဝါဒကို ေၾကြးေက်ာ္ျခင္လို႔ သက္သက္ သာျဖစ္ပါတယ္။ ” (Note -10)

“စစ္ေအးကာလတစ္ေလွ်ာက္လံုးမွာ အုိင္ဒီယိုလိုဂ်ီကို အေျခခံၿပီး အခ်င္းခ်င္း ပါဝါလုေနခဲ့ၾကေပမဲ႔ ယဥ္ေက်းမွဳနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ ပါဝါလုေနမွဳမ်ိဳး မရွိခဲ့ပါဘူး။ အေရွ႕၊ အေနာက္ မ႑ိဳင္ႏွစ္ခု ကြဲျပားသြားတာကလည္း တစ္ကမၻာလံုး ဆုိင္ ရာ အယူအဆကိုပဲ ဥေရာပစီဗီလိုက္ေဇးရွင္း၊ အေနာက္စီဗီလိုက္ေဇးရွင္းလို႔ က်င့္သံုးေခၚေဝၚလိုက္မိျခင္းရဲ့ အက်ိဳးဆက္တစ္ခုပါ။ အေရွ႕နဲ႔ အေနာက္လို႔ (East and West) လို႔ ေခၚေဝၚသံုးစြဲေနမယ့္အစား အေနာက္နဲ႔ အျခားႏိုင္ငံ မ်ား (West and the rest) လို႔ ခြဲျခားသတ္မွတ္တာက ပိုၿပီးအဆင္ေျပပါ တယ္။ ဒါဆိုရင္ အေနာက္မဟုတ္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြအားလံုးပါဝင္သြားပါတယ္။

တကယ္ေတာ့ ကမၻာ့ႏိုင္ငံေရးဟာ အလြန္ရွဳပ္ေထြးလွၿပီး စီးပြါးေရး အရ ေတာင္ႏွင့္ေျမာက္ ခြဲျခားၾကည့္ရံု၊ ယဥ္ေက်းမွဳအရ အေရွ႕နဲ႔အေနာက္ ခြဲျခားၾကည့္ရံုနဲ႔ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း မသိျမင္ႏိုင္ပါဘူး။

ဆက္ရန္