(ဆင္ျမဴယယ္ ဖီးလစ္ ဟန္တင္တန္)
ဟန္တင္တန္ကေတာ႔ "အေျခခံဥပေဒေရးဆြဲသူေတြအတြက္ အေထာက္ အကူျဖစ္ေစဖို႔"လို႔ သူ႔ရည္ရြယ္ခ်က္ကို အမွာစာထဲမွာ အတိအလင္း ေဖာ္ျပခဲ႔ပါ တယ္။ တကယ္လည္း ကမၻာ႔ႏိုင္ငံေရး ပုံေဖာ္လာေနပုံေတြက သူ႔အညႊန္းေတြ နဲ႔ ေတာ္ေတာ္ ဆင္တူေနပါတယ္။ ဘာသာျပန္သူအေနနဲ႔ကေတာ႔ သူ႔ေလာက္ မေတာင္းဆိုရဲပါဘူး။ ဒီစာအုပ္နဲ႔ ဒီစာအုပ္ကေပးတဲ႔ အကိုးအကားေတြကို လက္လွမ္းမွီသမ်ွလိုက္ၾကည့္ရင္း လက္ရွိျမန္မာ႔ႏိုင္ငံေရးထဲက ေခါင္းေဆာင္ေတြ ဘယ္လိုလႈပ္ရွားေနၾကသလဲဆိုတာ လူ(ငယ္)ထုက အကဲခတ္ႏိုင္ ဖို႔ လက္တို႔ေပးလိုက္မိတဲ႔ ဟန္တင္တန္ရဲ႕ ေပတံတစ္ေခ်ာင္းသာပါ။ စာအုပ္ ပုံႏွိပ္ျဖန္႔ေဝတဲ႔ကာလက ၁၉၉၆ ဆိုေပမဲ႔ ကမၻာ႔ေရစီးရဲ႕ ေဘးမွာေရာက္ေန တဲ႔ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ သူ႔ေကာက္ခ်က္ေတြက အခုမွ တည့္တည့္ လာ မွန္ေနလို႔ ဘာသာျပန္မိတာပါ။"
****************************************************
ပုံစံမတူတဲ႔ ကမၻာေတြ ျဖစ္လာႏိုင္ဦးမလား
အၫႊန္းေျမပံုနဲ႔ ပါရာဒိုင္းမ်ား (ဥဒါဟ႐ုဏ္မ်ား)
ယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ အခ်က္အလက္မ်ား၊ စီဗီလိုက္ေဇးရွင္း မတူညီေသာ ႏုိင္ ငံ၊ အသင္းအဖြဲ႔မ်ားျဖင့္ ပံုေဖာ္ေပးခဲ့တဲ့ စစ္ေအးလြန္ကာလရဲ႕ ကမၻာ့ႏိုင္ငံေရး ပံုရိပ္ဟာ အလြန္ရိုးရွင္းလြန္းေနေတာ႔ တခ်ိဳ႕ အခ်က္အလက္ေတြ မပါ၀င္၊ တခ်ိဳ႕အခ်က္အလက္ေတြက ႐ႈပ္ေထြး၊ အမ်ားအားျဖင့္ ေ၀ေ၀၀ါး၀ါး သာ ျဖစ္ေနခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ကမၻာ့အေၾကာင္းကို တေလးတနက္ စဥ္းစားၿပီး အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈရွိရွိ အလုပ္လုပ္ ၾကဖုိ႔ဆုိရင္ေတာ့ တကယ့္ အျဖစ္ အမွန္ကို ဖြင့္ဆုိျပႏုိင္တဲ့ ေျမပံုေတြ၊ သီအုိရီေတြ၊ ခံယူခ်က္ေတြ၊ စံနမူနာေတြ ဟာ မလြဲမေသြ လိုအပ္ေနဆဲပါ။ ၀ီလီယံ ဂ်ိမ္း(စ္) (William James) ေျပာခဲ့ သလို “ပညာရွင္ေတြရဲ႕ အၫႊန္း ဇယားေတြ၊ ပါရာဒိုင္းေတြ မပါ၀င္ဘူး ဆုိ ရင္ေတာ့ ကမၻာ့ႏုိင္ငံေရးဟာ ေ႐ႊတစ္ေန႔၊ ေငြတစ္ေန႔နဲ႔ ေနာက္ ဆံုး ေ၀ ၀ါးျခင္းနဲ႔ပဲ အဆံုးသပ္ရ ပါလိမ့္မယ္။” ပါ။
ေသာမတ္ခုန္း (Thomas Khun) ကလည္း သူ႔ရဲ႕ ကလပ္စစ္ျဖစ္တဲ့ “The Structure of Scientific Revolution” သိပၸံေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ အေျခခံမူမွာ “သိပၸံပညာတိုးတက္လာမႈရဲ႕အားသာခ်က္က လတ္တေလာ ျဖစ္ေပၚေန တဲ့ ျပႆနာ အသစ္ေတြကို အခ်က္လက္ေတြနဲ႔အညီ ေျဖရွင္းမေပးႏုိင္တဲ့ ပါရာဒိုင္း ေတြကို အျခား ပါရာဒိုင္း အသစ္ေတြနဲ႔ အစားထုိးေပးျခင္းပဲ ျဖစ္ ပါတယ္။ အစားထုိးခဲ့တဲ့ ပါရာဒိုင္း ေတြဟာ ပိုၿပီး ေက်နပ္ႏွစ္သိမ့္ဖြယ္ ကို ေဆာင္ေနရပါမယ္။ ပိုေကာင္းတဲ့ ပါရာဒိုင္း အေနနဲ႔ လက္ခံဖုိ႔ဆုိရင္ သီအုိ ရီအရ အျခား စံနမူနာေတြထက္ ပိုမိုေကာင္းမြန္ေနရပါမယ္။ ဒါေပမဲ့ ပါရာဒိုင္း အသစ္ဟာ သူ႔ရဲ႕ ဆန္႔က်င္ဖက္ အေျခအေနေတြနဲ႔ အခ်က္အ လက္ေတြ အားလံုးကို ရွင္းျပေနဖုိ႔မလိုအပ္လွသလို ျဖစ္လည္း မျဖစ္ႏုိင္ပါဘူး” လို႔ ဆုိခဲ့ပါတယ္။ (4)
ဂၽြန္လူး ၀စ္ ဂတ္ဒီ (John Lewis Gaddis) ကလည္း ပညာသားပါပါ ဒီလုိ သံုးသပ္ခဲ့ျပန္ပါတယ္။ “ကိုယ္နဲ႔ မရင္းႏွီးတဲ့ နယ္ေျမထဲ ေရာက္ေနၿပီဆုိရင္ လမ္းမွန္ကိုသိဖုိ႔ ေျမပံု စတဲ့ အေထာက္အကူေတြ တကယ္ လိုအပ္ပါ တယ္။ ေျမပံု အတတ္ပညာဟာ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ဘယ္ေရာက္ေနတယ္၊ ဘယ္ ကို ဦးတည္ေနတယ္ ဆုိတာကို ေျပာျပႏုိင္ပါတယ္”
သူေထာက္ျပပံုအရ စစ္ေအးကာလရဲ႕ စူပါ ပါ၀ါ အားၿပိဳင္မႈဟာ ဟယ္ရီ တ႐ု မင္း (Harry Truman) မိတ္ဆက္ေပးခဲ့တဲ့ ေမာ္ဒယ္အတုိင္းပါပဲ။ “အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ ႏိုင္ငံေရးပုံသ႑န္ကို လူတုိင္းနားလည္လို႔ရတဲ့ အဆင့္ အထိေရာက္ေအာင္ ပထ၀ီႏုိင္ငံေရးသေဘာတရားကို ႀကိဳးစားျပင္ ဆင္ယူ ပါ။ ေနာက္ၿပီး မၾကာမီ ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္တဲ့ ႐ႈပ္ေထြးေပြလီလွတဲ့ မဟာဗ်ဴဟာေ တြအတြက္လည္း ျပင္ဆင္ထားပါ။” ကမၻာ့ႏိုင္ငံေရးကို လမ္းၫႊန္ဖုိ႔ကမၻာ့အျမင္ နဲ႔ အက်ိဳးအေၾကာင္းဆက္ သီအုိရီေတြဟာ မရွိမျဖစ္ လိုအပ္ပါတယ္။ (5)
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးပညာကို ေလ့လာေနၾကတဲ့ ေက်ာင္းသားေတြနဲ႔ ေလ့လာက်င့္သံုးသူေတြဟာ အလြန္လည္း႐ိုးရွင္း၊ အသံုးလည္းက်တဲ့ စစ္ေအးကာလ ကမၻာ့ႏုိင္ငံေရး ပါရာဒိုင္းေတြကို ႏွစ္ေပါင္းေလးဆယ္ ၾကာေအာင္ သံုးသပ္ခဲ့၊ က်င့္သံုးခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီ ပါရာဒိုင္းဟာ ကမၻာ့ႏုိင္ငံေရးမွာ ျဖစ္ပ်က္ ခဲ့သမွ်ေတြ အားလံုးကို ၫႊန္းဆုိႏုိင္မယ္ေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ ခုန္း (Kuhn) ရဲ႕ စကားအတုိင္းေျပာရရင္ အခ်ိန္နဲ႔အမွ် ကြဲျပားေနမႈေတြ အမ်ားအျပား ရွိေနႏိုင္ ပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ခါ အဲဒီ စံၫႊန္းေတြကပဲ ေက်ာင္းသားေတြနဲ႔ ႏိုင္ငံေရး သမားေတြရဲ႕ အျမင္ကို ကာဆီးေနတတ္ျပန္ပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ တ႐ုတ္ ဆုိဗီယက္ အကြဲအၿပဲ ကိစၥမ်ိဳးမွာပါ (Sino- Soviet split) ဒါေပမဲ့လို႔ စစ္ေအး ကာလ ကမၻာ့ႏုိင္ငံေရး ေမာ္ဒယ္ဟာ အျခား ေမာ္ဒယ္ေတြထက္ ပိုၿပီး ျပည့္ျပည့္ စံုစံု ေျပာျပႏုိင္သလုိ ကမၻာ့ႏိုင္ငံေရးကို ေလ့လာသံုးသပ္ဖုိ႔ အေရးပါတဲ့ ပထမေျခလွမ္းလည္း ျဖစ္ေနပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး ဒီေမာ္ဒယ္ကို တစ္ကမၻာလံုးက လက္ခံထားသလုိ မ်ိဳးဆက္ႏွစ္ဆက္ရဲ႕ ႏုိင္ငံေရးကို ပံု သြင္းေပးခဲ့ တာလည္း ဒီေမာ္ဒယ္ပါပဲ။
လူေတြရဲ႕ အေတြးအေခၚနဲ႔ အမူအက်င့္ေတြအတြက္ ႐ုိးရွင္းတဲ့ ဥဒါဟ႐ုဏ္ (သို႔) ေျမပံု လုိအပ္ပါတယ္။ သီအုိရီေတြ၊ ေမာ္ဒယ္ေတြကို ပံုစံခ်ၿပီး ဒီ သီအုိ ရီေတြ၊ ေမာ္ဒယ္ေတြနဲ႔အညီ တသမတ္တည္း က်င့္သံုးသြားလို႔ ရႏုိင္တာ မ်ိဳးေတြရွိသလုိ အျခားနည္းအားျဖင့္ ဒီ သီအုိရီ၊ ေမာ္ဒယ္ေတြကေန ဖယ္ ခြာၿပီး လတ္တေလာ ျဖစ္ေပၚ လာတဲ့ အေၾကာင္းအက်ိဳးေတြအေပၚ အေျခ ခံၿပီးေတာ့ က်င့္သံုးသြားတာမ်ိဳးလည္း ရွိလာႏုိင္ ျပန္ပါတယ္။ ဒါဆုိ ရင္ေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔အားလံုး ႐ႈပ္ေထြးသြားပါလိမ့္မယ္။
ဘာေၾကာင့္လည္းဆုိရင္ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ မသိစိတ္ထဲမွာ ငုတ္လွ်ိဳးေနတတ္ တဲ့ ေကာက္ခ်က္ေတြ၊ ဘက္လုိက္မႈေတြ၊ အယူသည္းမႈေတြေၾကာင့္ပါ။ ဒါေတြကပဲ သဘာ၀တရားအေပၚ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ဘယ္လုိ ႐ႈျမင္ တယ္၊ အခ်က္အလက္ေတြကိုၾကည့္ၿပီး ဘယ္လုိ ေကာက္ခ်က္ခ်တယ္၊ ဘယ္ဟာက အေရးႀကီးၿပီး ဘယ္အရာက မွန္တတ္တယ္ဆုိတာကို ဆံုးျဖတ္ေပးေနလုိ႔ပါ။
၁။ သဘာ၀အမွန္ကို အမွန္အတိုင္းျဖစ္ေအာင္ စနစ္တက် ၿခံဳငံုၿပီး ေကာက္ ခ်က္ခ်ႏုိင္ဖုိ႔
၂။ သဘာ၀တရားေတြၾကားက အေၾကာင္းအက်ိဳး ဆက္သြယ္မႈကို နား လည္သေဘာေပါက္ႏုိင္ဖုိ႔
၃။ ျဖစ္ႏိုင္ေျခကို ေမွ်ာ္လင့္ႏုိင္ဖုိ႔၊ ဒီ့ထက္ ကံပိုေကာင္းမယ္ဆုိရင္ အနာဂတ္ ဖြ႔ံၿဖိဳးေရးအတြက္ ေဟာကိန္း(ခန္႔မွန္းခ်က္)ေတြ ထုတ္ႏုိင္ဖုိ႔
၄။ အေရးႀကီးတာေတြနဲ႔ အေရးမႀကီးတာေတြကို ခြဲျခားသတ္မွတ္ႏုိင္ဖုိ႔
၅။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ေလွ်ာက္သင့္တဲ့လမ္းနဲ႔ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ရည္မွန္းထား တဲ့ ေအာင္ျမင္မႈပန္းတုိင္ေတြကို ေပးႏုိင္ဖုိ႔
ရွင္းလင္းျပတ္သားတဲ့ ဥဒါဟ႐ုဏ္(သို႔) ေျမပံုတစ္ခု လိုေနပါလိမ့္မယ္။
ေမာ္ဒယ္တုိင္း၊ အၫႊန္းေျမပံတုိင္းဟာ အခ်င္းခ်င္းဆန္႔က်င္ေနသလို ဘာအတြက္ ဒီေမာ္ဒယ္ကို အသံုးျပဳမွာလည္း ဆုိတဲ့အေပၚ အေျခခံၿပီး ေမာ္ ဒယ္တစ္ခုစီရဲ႕ အသံုးက်မႈ၊ မက်မႈလည္း ကြဲလြဲေနႏုိင္ပါတယ္။ လမ္းၫႊန္ေျမ ပံုတစ္ခုက A ကေန B ကို သြားခ်င္ရင္ ဘယ္လုိသြားဆုိတာ ၫႊန္ျပႏုိင္ေပမဲ့ ကၽြန္ေတာ္က ေလယာဥ္ေမာင္းတစ္ေယာက္ ျဖစ္ေနမယ္ဆုိရင္ေတာ့ ဒီ လမ္းၫႊန္ေျမပံုက သိပ္ၿပီး အသံုးတည့္မယ္ မဟုတ္ ေတာ့ပါဘူး။ ဒါဆုိရင္ ကၽြန္ေတာ္လုိအပ္တာက ေလယာဥ္ကြင္းေျမပံု၊ ေရဒီယုိ ဆက္သြယ္မႈ၊ ေလ ယာဥ္ေျပး လမ္းနဲ႔ ေျမပံုပညာရပ္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေျမပံုလံုး၀ မပါဘူးဆုိရင္ လည္း လမ္းေျပာက္သြားႏုိင္ပါတယ္။ ပိုမိုျပည့္စံုတဲ့ ေျမပံုက အမွန္တရားနဲ႔ ပိုၿပီး နီးစပ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ လုိတာထက္ ပိုၿပီး အေသးစိပ္ေတြ ေဖာ္ျပေနျပန္ ရင္လည္း သိပ္ၿပီး အသံုးတည့္လွမယ္ မဟုတ္ျပန္ပါဘူး။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔က အေ၀းေျပးလမ္းမႀကီးကို သံုးၿပီး ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕ကေန အျခားၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕ကို သြားေနတယ္ဆုိပါေတာ့၊ ဒါဆုိရင္ ကားလမ္း ဆက္သြယ္ေရးနဲ႔ မဆုိင္တဲ့ အျခား အခ်က္အလက္ေတြပါ ပါ၀င္ေနမယ္ဆုိရင္၊ အေ၀းေျပးလမ္းရဲ႕ ေျမပုံ ဟာ ၿမိဳ႕ထဲက အျခား လမ္းငယ္ေတြ လုိ ဟို၀င္၊ ဒီထြက္ လမ္းသြယ္ေတြနဲ႔ ႐ႈပ္ေထြးေနမယ္ဆုိရင္ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔လည္း ေ၀၀ါး လမ္းမွားသြားေတာ့ မွာပါ။ ၿပီးေတာ့ ဒီေျမပံုက အေ၀းေျပးလမ္းမႀကီး တစ္ခုတည္းကိုပဲ ျပေနျပန္ရင္ လည္း လမ္းမွာ အက္ဆီးဒင့္ ျဖစ္လုိ႔ ဒီလမ္းကေန မသြားဘဲ ဘယ္လမ္း ကို ေ႐ြးျခယ္သင့္တယ္ဆုိတဲ့ ေ႐ြးျခယ္မႈ အခြင့္အေရးကို မေပးႏုိင္ ျပန္ပါဘူး။ အတုိခ်ဳပ္ဆုိရရင္ေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ အိုအပ္သလို အသံုးျပဳႏိုင္ဖုိ႔ အေသး စိတ္ ေျမပံုေရာ၊ ႐ိုးရွင္းတဲ့ ေျမပံုေရာ လုိပါတယ္။ စစ္ေအးကာလၿပီးဆံုးၿပီးခဲ့တဲ့ေနာက္မွာေတာ့ ကမၻာ့ႏိုင္ငံေရးနဲ႔ ပတ္သက္ လုိ႔ ေျမပံုေတြ၊ ဥဒါဟ႐ုဏ္ ေတြလည္း အမ်ားအျပား ေပၚထြက္လာခဲ့ပါေတာ့ တယ္။
တစ္ခုတည္းကမၻာ။ ေပ်ာ္႐ႊင္မႈနဲ႔ သဟဇာတျဖစ္မႈ။
စစ္ေအးကာလအၿပီးမွာ အားလံုးလိုလို ေမွ်ာ္လင့္တႀကီး ဆြဲယူခဲ့ၾက တဲ့ ေကာက္ခ်က္ကေတာ့ ကမၻာ့ႏုိင္ငံေရး မွာ ႀကီးႀကီးမားမား ပဋိပကၡေတြ အဆံုးသတ္သြားၿပီး ညီၫြတ္တဲ့ တစ္ခုတည္းေသာ ကမၻာ ေပၚထြက္လာခဲ့ၿပီ ဆုိတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေတြအထဲမွာ အက်ယ္ျပန္႔ဆံုး ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကတဲ့ ေမာ္ ဒယ္ကေတာ့ ဖရန္စစ္ ဖုကူယားမား ရဲ႕ သမုိင္းတစ္ခန္းရပ္သြားျခင္း (The End of history) ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ (ယခု ကၽြန္ေတာ္ ေဆြးေႏြးမယ့္ အေၾကာင္း အရာဟာ စစ္ေအးတုိက္ပြဲ ၿပီးဆံုးသြားျခင္း အေၾကာင္းမဟုတ္ပါ။ Universal civilization အယူအဆကို ေမြးထုတ္ေပးလုိက္တဲ့ ေရရွည္ စီးပြားေရးနဲ႔ လူမႈေ ရး ဆက္သြယ္ခ်က္အေၾကာင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အခန္း ၃ မွာ ဆက္လက္ ေ ဆြးေႏြးထားပါတယ္။ မူရင္း စာေရးသူရဲ႕ အမွာ)
“အဆံုးသတ္သြားတဲ့ လူ႔သမုိင္းကို ကၽြန္ေတာ္တို႔ မ်က္ျမင္ကိုယ္ေတြ႔ ေတြ႔ျမင္ ၾကရေတာ့မယ္။ ဆုိလုိ သည္မွာ လူသား၏ အုိင္ဒီေယာ္ေလာ္ဂ်ီ ၿပိဳင္ဆုိင္ပြဲၿပီး ဆံုးသြားၿပီးေနာက္ အေနာက္ လစ္ဘရစ္ ဒီမုိကေရစီ၏ တစ္ကမၻာလံုး တစ္ သားတည္း အယူ၀ါဒသည္သာ အစိုးရတုိင္း၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပံုသ႑န္အျဖစ္ က်န္ရွိေန ေပေတာ့မည္။”လုိ႔ ဖူကူယားမားက ဆုိခဲ့ပါတယ္။ သူက ဆက္ေျပာ တယ္။ “တတိယကမၻာႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ ပဋိပကၡေတြ ရွိေနဦးမည္ အမွန္ပါ။ ဥေရာပတုိက္တြင္း စစ္ပြဲမ်ားသာမက ကမၻာနဲ႔ခ်ီၿပီးျဖစ္မည့္ စစ္ပြဲေတြေတာ႔ မရွိႏုိင္ ေတာ့ပါ”
တကယ္အေျပာင္းအလဲ ႀကီးႀကီးမားမားေတြ ျဖစ္ခဲ့တာက ဥေရာပတုိက္ထဲမွာ မဟုတ္ခဲ႔ပါဘူး တိတိက်က်ေျပာရလွ်င္ တ႐ုတ္ႏွင့္ ဆိုဗီယက္ျပည္ေထာင္ စု ႏိုင္ငံေတြမွာျဖစ္ခဲ႔တာပါ။ စစ္၀ါဒ ၿပီးဆံုးပါၿပီ။ မာ့က္(စ္)နဲ႔ လီနင္ ၀ါဒေတြ မန္နဂြ (Managua)၊ ၿပံဳးယန္း ကိန္းဘေရ႕(ဂ်္)နဲ႔ မန္ဆာခ်ဴးဆက္တုိ႔မွာ က်န္ေကာင္းက်န္ႏုိင္ေသးေပမဲ့ ေယဘုယ်အားျဖင့္ လစ္ဘရစ္ ဒီမုိကေရစီ က ေအာင္ပြဲခံႏုိင္ၿပီ။ အနာဂတ္လူထုကလည္း အယူ၀ါဒ ေရးရာႏွင့္ ပတ္ သက္ၿပီး အေသအလဲ တုိက္ပြဲ၀င္ေနျခင္းထက္ စီးပြားေရးႏွင့္ နည္းပညာ ရပ္ပိုင္းဆုိင္ရာ ျပႆနာ မ်ားကို ေျဖရွင္းႏိုင္ဖုိ႔သာ အာ႐ံုစိုက္ၾကေတာ့မယ္။
“ဒါဆုိလွ်င္ ပ်င္းရိဖြယ္ပင္ ေကာင္းေနေပဦးမည္” လို႔ေတာင္ သူက ၀မ္းနည္း တဲ့ ေလသံနဲ႔ နိဂံုးခ်ဳပ္ သြားခဲ့ပါတယ္။ (6)
