(ဆင္ျမဴယယ္ ဖီးလစ္ ဟန္တင္တန္)
ဒီစာအုပ္ကို ဘာသာျပန္ျဖစ္ဖို႔ တိုက္တြန္း၊ အားေပးခဲ႔ၾကတဲ႔ မ်ိဳးဆက္သစ္ စာေပနဲ႔ ေမာင္ေက်ာ္သာ(ပဲခူး)ကို ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။ (၁) (၂) သေကၤတေတြက က်မ္းညႊန္းေတြပါ။
ဇင္ေဝေသာ္
***************************************************
ဗဟုမ႑ိဳင္၊ ဗဟုစီဗီလုိက္ေဇးရွင္းကမၻာ
စစ္ေအးတုိက္ပြဲၾကီး ၿပီးဆုံးခဲ႔တဲ႔ေနာက္မွာ ကမၻာ႔ႏုိင္ငံေရးဟာ ဗဟုမ႑ိဳင္၊ ဗဟုစီဗီလုိက္ေဇးရွင္း ပုံစံအျဖင္႔ ကမၻာ႔သမုိင္းမွာ ပထမဆုံး အေနနဲ႔ ေပၚ ထြက္လာခဲ႔ပါတယ္။ လူ႔သမုိင္းကုိ ျပန္ၾကည္႔ရင္ မတူညီတဲ ႔စီဗီလုိက္ေဇးရွင္းေ တြ ၾကားက ဆက္သြယ္မႈဟာ ၾကာရွည္မခံသလုိ မရွိခဲ႔ဘူးလုိ႔ေတာင္ ဆုိရင္ ရပါတယ္။ ေခတ္သစ္ကမၻာရဲ႔ အစ ေအဒီ (၁၅၀၀) တုန္းကစလုိ႔ ကမၻာ႔ႏုိင္ ငံေရးဟာ ဒုိင္မင္းရွင္း ႏွစ္ခုပဲ ရွိခဲ႔ပါတယ္။
(၁) ၿဗိတိန္၊ ျပင္သစ္၊ စပိန္၊ ေအာစတီရိးယား၊ ပ႐ူးရွား၊ ဂ်ာမဏီ၊ အေမရိကန္ နဲ႔ အျခားႏုိင္ငံေတြဟာ ႏွစ္ေပါင္း ေလးရာေက်ာ္ေအာင္ သူတုိ႔ အေနာက္စီဗီ လုိက္ေဇးရွင္းထဲမွာ ဗဟုမ႑ိဳင္၊ အင္တာေနရွင္နယ္ စနစ္ကုိက်င္႔သုံးရင္း လက္ခြဲၿပီး အခ်င္းခ်င္း ဆက္ဆံၾက၊ ၿပိဳင္ဆုိင္ၾက၊ စစ္ပြဲေတြတုိက္ၾက လုပ္ေန ခဲ႔ၾကပါတယ္။
(၂) တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပဲ အေနာက္ႏုိင္ငံေတြဟာ အျခားစီဗီလုိက္ေဇးရွင္းေတြ အတြင္း နယ္ခ်ဲ႕ၾက၊ ကုိလုိနီ သိမ္းပုိက္ၾက၊ သူတုိ႔ ၾသဇာလြမ္းမုိးမႈ ရွိလာေ အာင္ သြတ္သြင္းၾက လုပ္ခဲ႔ၾကပါတယ္။ ( ေျမပုံ ၁.၁. ကုိ ရွဳပါ) စစ္ေအးကာလ အတြင္းမွာေတာ႔ ကမၻာ႔ႏုိင္ငံေရးဟာ မ႑ိဳင္ႏွစ္ခုသာရွိၿပီး ကမၻာဟာ သုံးပုိင္း ကြဲထြက္သြားခဲ႔ပါတယ္။
(၁) အေမရိကန္ေတြ ဦးေဆာင္တဲ႔ ခ်မ္းသာၿပီး ဒီမုိကေရစီလည္း က်င္႔သုံးနိုင္ တဲ႔ ႏိုင္ငံေတြဟာ သူတုိ႔ရဲ႕ အုိင္ဒီေယာ္ေလာ္ဂ်ီ၊ နိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး မူ၀ါဒေ တြ ကမၻာအႏွံ႔ ျပန္႔ႏွံ႔ဖုိ႔ ၾကိဳးစားခဲ႔ၾကတယ္။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပဲ ဆုိဗီယက္ျ ပည္ေထာင္စု ဦးေဆာင္တဲ႔ ဆင္းရဲၿပီး ကြန္ျမဴနစ္၀ါဒ က်င္႔သုံးတဲ႔ နိုင္ငံေတြနဲ ႔အတူ စစ္အင္အားေတြ ၿပိဳင္ဆုိင္ေနခဲ႔ၾကပါတယ္။ ဒီကာလအၾကား ျဖစ္ပြားခဲ႔တဲ႔ ျပႆနာ အမ်ားစုဟာ အေမရိကန္ ဦးေဆာင္ တဲ႔ အုပ္စုနဲ႔ ဆိုဗီယက္ျပည္ေထာင္စု ဦးေဆာင္တဲ႔ အုပ္စုႏွစ္ခုၾကားမွာ ျဖစ္ ပြားခဲ႔တာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ေနာက္တစ္အုပ္စုကေတာ႔ ပုိၿပီးလည္းဆင္း ရဲ ၊ ႏုိင္ငံေရး တည္ၿငိမ္မႈလည္းမရွိတဲ႔ ႏုိင္ငံေလးေတြပါ။ သူတုိ႔ကေတာ႔ ၾကားေန ၀ါဒ က်င္႔သုံးၾကပါတယ္။
(အမွာ။ မ႑ိဳင္ႏွစ္ခုဆုိတာ အေမရိကန္အုပ္စုနဲ႔ ဆုိဗီယက္အုပ္စု ကုိ ၫႊန္းဆုိ တာ ျဖစ္ၿပီး ကမၻာသုံးခ်မ္း ကြဲသြားတယ္ဆုိတာကေတာ႔ အေမရိကန္အုပ္စု၊ ဆိုဗီယက္အုပ္စုနဲ႔ ၾကားေန၀ါဒအုပ္စုတုိ႔ကုိ ရည္းၫႊန္းတာပါ။ ဘာသာျပန္သူ)
(ေျမပုံ ၁.၂ ကုိ ရွဳပါ)
၁၉၈၀ - ခု ေနာက္ပုိင္းေတြမွာေတာ႔ ကြန္ျမဴနစ္ကမၻာ ၿပိဳလဲသြားၿပီး စစ္ေအး ကာလထဲ အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ စစ္စတန္ တစ္ခု သမုိင္းမွာ ေပၚထြက္လာခဲ႔ ပါေတာ႔တယ္။ စစ္ေအးကမၻာ ၿပီးဆုံးသြားတဲ႔ ေနာက္မွာေတာ႔ လူေတြအၾကား အေရးအႀကီးဆုံး ကြဲျပားမႈဟာ အုိင္ဒီေယာ္ေလာဂ်ီ၊ ႏုိင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး စေ တြနဲ႔ ပတ္သက္မႈ မရွိေတာ႔ဘဲ ယဥ္ေက်းမႈ ( cultural ) နဲ႔ပဲ ဆက္စပ္ လုိ႔ ေနပါေတာ႔တယ္။ လူထုေတြေရာ ႏုိင္ငံေတြ အားလုံးဟာ လူသား မ်ိဳး ဆက္ အေနနဲ႔ ရင္ဆုိင္ရဖြယ္ရွိတဲ႔ အေရးအႀကီးဆုံး အေျခခံ ေမးခြန္းကုိ ေမး လာခဲ႔ၾကတယ္။
“ ငါတုိ႔ဟာ ဘယ္သူေတြလဲ “
ဒီေမးခြန္းရဲ႕ အေျဖကုိလည္း သူတုိ႔ဓေလ႔ထုံစံ ( tradition ) ေတြအေပၚ အေျခခံၿပီး ရွာယူလာခဲ႔ၾကတယ္။ သူတုိ႔ရဲ႕ ဘုိးစဥ္ေဘာင္ဆက္၊ ကုိးကြယ္မႈ ဘာသာ၊ ေျပာဆုိတဲ႔စကား၊ သမုိင္း၊ သတ္မွတ္ခ်က္တန္ဖုိး၊ ဓေလ႔ထုံး တ မ္းေတြနဲ႔ စည္းကမ္းဥပေဒေတြကို အေျခခံၿပီး သူတုိ႔ဟာ ဘယ္သူေတြ ဆုိတာ ကုိ သတ္မွတ္လာခဲ႔ၾကပါေတာ႔တယ္။ သူတို႔ရဲ႕ အုိင္ဒင္တတီကုိလည္း ယဥ္ေက်းမႈ တူညီတဲ႔ အဖြဲ႔အစည္း၊ လူမ်ိဳးစု၊ လူမ်ိဳးစုအဖြဲ႔၊ ဘာသာေရး အဖြဲ႔ အစည္း၊ ႏုိင္ငံ စတာေတြနဲ႔ ပူးတြဲၿပီး သတ္မွတ္လာခဲ႔ၾကပါတယ္တယ္။ အက်ယ္ျပန္႔ဆုံး အေနနဲ႔ကေတာ႔ စီဗီလုိက္ေဇးရွင္းကို အေျခခံၿပိး သတ္မွတ္ လာခဲ႔ၾကတာလုိ႔ ေျပာႏုိင္ပါတယ္။ လူေတြဟာ ႏုိင္ငံေရးကုိ သူတုိ႔အက်ိဳး အျမတ္အတြက္ သာမက သူတုိ႔ အုိင္ဒင္တတီ အတြက္ပါ အသုံးျပဳလာခဲ ႔ၾက တယ္။ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ မဟုတ္သူေတြဟာ ဘယ္သူေတြလည္း ဆုိတာကုိ သိမွ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ဟာ ဘယ္သူေတြလည္းဆုိတာ သိလာတာပါ။ ေနာက္ၿပီး ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ဆန္႔က်င္ဖက္က ဘယ္သူေတြလည္းဆုိတာ သိၿပီးတဲ႔ေနာက္ မွသာ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ကုိယ္တုိင္ ဘယ္သူလဲဆုိတာ သိလာတာပါ။
ကမၻာ႔ႏုိင္ငံေရး ေလာကမွာ အမ်ိဳးသားႏုိင္ငံေတြ ( Nation States ) ေတြဟာ အဓိက ဇာတ္ေဆာင္ေတြ အေနနဲ႔ ရွိေနဆဲပါ။ အတိတ္တုံးကေတာ႔ သူတုိ႔ရဲ႕ အမူအက်င္႔ေတြကို သူတုိ႔ပါ၀ါနဲ႔ ႄကြယ္၀မႈေတြက ပုံေဖာ္ေပးခဲ႔တာျဖစ္ၿပီး အခုေတာ႔ ယဥ္ေက်းမႈဆုိင္ရာ နီးကပ္မႈ၊ တူညီမႈေတြက ပုံေဖာ္ေပးလာေနပါ တယ္။ စစ္ေအးကာလကလုိ သုံးအုပ္စုပဲ ကြဲျပားေနတာမ်ိဳး မဟုတ္ေတာ႔ပဲ အဓိက စီဗီလုိက္ေဇးရွင္းႀကီးေတြကို အေျခခံၿပီး ၇ (သုိ႔) ၈ အုပ္စု/ ႏုိင္ငံ ကြဲျပားလာေနပါတယ္။ (ေျမပုံ ၁.၃ ကုိ ရွဳပါ)။
အထူးသျဖင္႔ အေနာက္မဟုတ္တဲ႔ ( Non- Western ) အေရွ႕အာရွ ( East- Asia) ႏုိင္ငံေတြဟာ စီးပြားေရး ပုိမုိေကာင္းမြန္ လာေနသလုိ စစ္အင္အားေ တြ တုိ႔ခ်ဲ႕၊ ႏုိင္ငံေရး ၾသဇာလႊမ္းမုိးမႈ အတြက္လည္း လက္တန္ေတြ ျဖန္႔ထုတ္ လာၾကပါတယ္။
သူတုိ႔ရဲ႕ ပါ၀ါနဲ႔ ယုံၾကည္မႈေတြ တုိးပြားလာတာနဲ႔အမွ် အေနာက္မဟုတ္ တဲ႔ ႏုိင္ငံေတြဟာ သူတုိ႔ကုိယ္ပုိင္ ယဥ္ေက်းမႈေတြကုိ ျပန္လည္အသက္ သြင္းၿပီး အေနာက္တုိင္း ယဥ္ေက်းမႈေတြကို ျငင္းဆန္ၾကပါတယ္။ ဟင္နရီ ကစ္ဆင္ဂ်ားက (၁) ဒီလုိေျပာခဲ႔ပါတယ္
“၂၁ ရာစုရဲ႕ ႏုိင္ငံတကာေရးရာမွာ အနည္းဆုံး အင္အားၾကီး ေျခာက္ႏုိင္ငံ (ေျခာက္အုပ္စု) ျဖစ္လာပါလိမ္႔မယ္။ သူတုိ႔က အေမရိက၊ ဥေရာပ၊ တရုတ္၊ ဂ်ပန္၊ ႐ုရွနဲ႔ ေနာက္အိႏၵိယလည္း ျဖစ္လာႏုိင္ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး ႏုိင္ငံ အလတ္စားနဲ႔ အေသးစားေလးေတြ ဖြဲ႔စည္းထားတဲ႔ အုပ္စုေတြေတာင္ တုိးေကာင္းတုိးလာႏုိင္ပါတယ္။”
ကစ္ဆင္းဂ်ားေျပာတဲ႔ စူပါပါ၀ါ ေျခာက္ႏုိင္ငံဟာ မတူညီတဲ႔ စီဗီလုိက္ေဇး ရွင္းႀကီး ငါးခုကေန ခြဲထြက္လာတာပါ။ ဒါေတြအျပင္ အစၥလမ္ႏုိင္ငံေတြကုိ လည္း ထည္႔သြင္းေရတြက္မွ ရပါမယ္။ သူတုိ႔ဟာ ပထ၀ီအေနအထားအရ အခ်က္အခ်ာက်တယ္။ အလြန္မ်ားျပားတဲ႔ လူဦးေရရွိတယ္။ ေရနံရွိတယ္။ ဒါေၾကာင္႔ ကမၻာ႔ႏုိင္ငံေရး ကိစၥေတြမွာ သူတုိ႔ရဲ႕ ၾသဇာလႊမ္းမုိးမႈေတြလည္း ရွိလာေနပါတယ္။ ေခတ္သစ္ကမၻာမွာ ျပည္တြင္း ႏုိင္ငံေရး ဆုိတာ လူမ်ိဳးစု ႏုိင္ငံေရး ျဖစ္လာၿပီး ကမၻာ႔ႏုိင္ငံေရးဆုိတာ စီဗီလုိက္ေဇးရွင္းရဲ႕ ႏုိင္ ငံေရး ျဖစ္လာေနပါတယ္။ ဘယ္သူက စူပါပါ၀လည္းဆုိတာ အားၿပိဳင္တဲ႔ေန ရာမွာ စီဗီလုိက္ေဇးရွင္းခ်င္း ထိပ္တုိက္ရင္ဆုိင္မႈက အစားထုိးလာေနပါတယ္။
ေခတ္သစ္ကမၻာမွာ အက်ယ္ျပန္႔ဆုံး၊ အေရးအပါဆုံးနဲ႔ အႏၱရာယ္အၾကီးဆုံး ပဋိပကၡေတြဟာ ဆင္းရဲခ်မ္းသာ လူတန္းစား (သုိ႔) စီးပြားေရးကုိ အေျခခံတဲ႔ အုပ္စုေတြၾကားမွာ ျဖစ္မွာမဟုတ္ေတာ႔ဘဲ မတူညီတဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈ အေမြေတြ တုိ႔ ၾကားမွာ ျဖစ္ပြားမွာျဖစ္ပါတယ္။ စီဗီလုိက္ေဇးရွင္း တစ္ခုထဲမွာ လူမ်ိဳးစု ဆုိင္ရာ ပဋိပကၡေတြ ျဖစ္ပြားမယ္။ မတူညီတဲ႔ စီဗီလုိက္ေဇးရွင္းရွိ တဲ႔ ႏုိင္ ငံေတြၾကားက အၾကမ္းဖက္မႈေတြဟာ အျခားသူတုိ႔နဲ႔ တူညီတဲ႔ စီဗီလုိက္ေ ဇးရွင္းရွိတဲ႔ နိုင္ငံေတြဆီကုိပါ ကူးစက္ၿပီး ေသြးသားနီးစပ္ရာ ႏုိင္ငံေတြကုိ အကူအညီေတြ ေပးလာၾကပါလိမ္႔မယ္။ (၂) လူမ်ိဳးစု တူသူခ်င္း အၾကား မွာ ျဖစ္ပြားခဲ႔တဲ႔ ဆုိမာလီယာက ေသြးထြက္သံယုိမႈေတြဟာ ျပင္ပကမၻာကုိ မၿခိမ္းေျခာက္ခဲ႔ပါဘူး။ ရ၀မ္ဒါမွာျဖစ္တဲ႔ လူမ်ိဳးစုေတြၾကားက ပဋိပကၡကလည္း ယူဂန္ဒါ ဇုိင္ယာ နဲ႔ ဘူရန္ဒီတုိ႔ကုိသာ ထိခုိက္ေစၿပီး ဒီထက္ ေ၀းေ၀း မေရာက္ ခဲ႔ပါဘူး။ ေဘာ႔စ္နီးယား၊ ေကာ႔ေကးစပ္၊ အာရွအလယ္ပုိင္းနဲ႔ ကက္ရွမီးယား မွာ ျဖစ္ပြားခဲ႔တဲ႔ စီဗီလုိက္ေဇးရွင္းဆုိင္ရာ ပဋိပကၡေတြက ပုိၿပီးႀကီးမားတဲ႔ စစ္ပြဲေတြ ျဖစ္လာေစခဲ႔ပါတယ္။ ယူဂုိစလပ္မွာ ျဖစ္ခဲ႔တဲ႔ စစ္ပြဲေတြမွာ ႐ုရွားက ဆာ႔ဗ္လူမ်ိဳးေတြကုိ သံတမန္ေရး အကူအညီေတြ ေပးၿပီး ေဆာဒီအာေရးဗ်၊ တူရကီ၊ အီရန္ နဲ႔ လစ္ဗ်ား ႏိုင္ငံေတြက ေဘာ႔စနိးယန္းေတြကုိ ေငြေၾကးနဲ႔ လက္နက္ေတြ ထုတ္ေပးခဲ႔ပါတယ္။ ဒီလုိအေထာက္အပ႔႔ံေတြ ေပးေနၾကတာကလည္း အုိင္ဒီေယာ္ေလာ္ဂ်ီ အ တြက္၊ ႏုိင္ငံေရးပါ၀ါအတြက္၊ စီးပြားေရးအျမတ္အစြန္းရဖုိ႔အတြက္ မဟုတ္ဘဲ ယဥ္ေက်းမႈခ်င္း တူညီေနတဲ႔ အတြက္ေၾကာင္႔သာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဗက္ကလပ္ ဟာဗယ္(လ္)(Vaclav Havel) က ဒီလုိသုံးသပ္ခဲ႔ပါတယ္။ “ယဥ္ေက်းမႈ ပဋိပကၡေတြဟာ အရင္႔အရင္ကနဲ႔ မတူ ၾကီးထားလာေနသလုိ အႏၱရာယ္လည္း ပုိႀကီးမားလာေနပါတယ္“ တဲ႔။
သူ႔အဆုိကုိ ဂ်က္ကြက္ ဒီလာ (Jeacques Delors)က ေထာက္ခံပါတယ္။ “အနာဂတ္ ပဋိပကၡေတြဟာ စီးပြားေရးနဲ႔ အုိင္ဒီေယာ္ေလာ္ဂ်ီေၾကာင္႔ထက္ ယဥ္းေက်းမႈေၾကာင္႔ပဲ ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။” (၃) ေနာက္ၿပီး အႏၱရာယ္ အႀကီး မားဆုံး ပဋိပကၡေတြဟာ မတူညီတဲ႔ စီဗီလုိက္ေဇးရွင္းေတြ ၾကားက ေ ကာက္ေၾကာင္းအမွားေတြနဲ႔ အတူ ျဖစ္လာပါလိမ္႔မယ္။
စစ္ေအးလြန္ကမၻာမွာ ယဥ္ေက်းမႈဟာ ခြဲျခားေပးသလုိ စုစည္းလည္းေပး လုိက္တဲ႔ အားတခုျဖစ္လာခဲ႔ပါတယ္။ အုိင္ဒီေယာ္ေလာ္ဂ်ီေၾကာင္႔ ကြဲျပားခဲ႔တဲ႔ လူေတြဟာ ယဥ္ေက်းမႈေၾကာင္႔ ျပန္လည္ေပါင္းစည္း သြားၾကတယ္။ အေရွ႕အေနာက္ ဂ်ာမဏီနဲ႔ ေတာင္ေျမာက္ကုိးရီးယားလုိ႔အျပင္ တရုတ္ျပည္ ထဲမွာေတာင္ ဒါမ်ိဳးေတြ ရွိလာနုိင္ေျခ ရွိပါတယ္။ အုိင္ဒီေယာ္ေလာ္ ဂ်ီ ၊ ေနာက္ခံသမုိင္းနဲ႔ ဆက္စပ္ၿပီး စုစည္းေနတဲ႔ အဖြဲ႕အစည္းေတြဟာ စီဗီ လုိက္ေဇးရွင္းေၾကာင္႔ ကြဲထြက္သြားႏုိင္ျပန္ပါတယ္။
ဥပမာအားျဖင္႔ ဆုိဗီယက္ျပည္ေထာင္စု၊ ယူဂုိစလားဗီးယားနဲ႔ ေဘာ႔စနီးယား တုိ႔ကုိ ႐ူ႕ျမင္ႏုိင္ပါတယ္။ ကြဲမထြက္ဘူးဆုိရင္ေတာင္ ယူကရိန္း၊ ႏုိင္ဂ်ီးရီးယား ၊ ဆူဒန္၊ အိႏၵိယ၊ သီရိလကၤာနဲ႔ အျခားေဒသေတြမွာ ျဖစ္ပြားေနသလုိ လိပ္ခဲ တင္းလင္း ျဖစ္ေနႏိုင္ပါတယ္။ ႏုိင္ငံတကာ အဖြဲ႔အစည္းေတြကလည္း ယဥ္ေက်းမႈခ်င္း တူညီတဲ႔ ႏုိင္ငံေတြအေပၚ အေျခခံၿပီး ဖြဲ႔စည္းထားၾကတာပါ။ ဥပမာ ဥေရာပသမဂၢလုိမ်ိဳးပါ။ ဥေရာပသမဂၢဟာ ယဥ္ေက်းမႈခ်င္း လွဲလွယ္ ဖြဲ႔စည္းတဲ႔ အျခားအဖြဲ႔ေတြထက္ အမ်ားၾကီး ပုိေအာင္ျမင္ပါတယ္။ ႏွစ္ေ ပါင္းေလးဆယ္႔ငါးႏွစ္ ၾကာခဲ႔တဲ႔ သံကြန္ျခာ (Iron Curtain) စနစ္ဟာ ဥေရာပ အလယ္ပုိင္းကုိ ခြဲျခားေပးခဲ႔တဲ႔ နယ္စည္းတစ္ခု ျဖစ္ေနခဲ႔ပါတယ္။ အဲဒီနယ္
စည္းဟာ မုိင္ေပါင္းရာခ်ီၿပီး ေ၀းတဲ႔ အေရွ႕ ဥေရာပအထိ ေရာက္ရွိခဲ႔တယ္။ အခုလူေတြကုိ ခြဲျခားသတ္မွတ္ လုိက္ပုံက အေနာက္ဆန္တဲ႔ ခရစၥယာန္ ဘာ သာက တစ္ဖက္ မြတ္စလင္နဲ႔ ေအာ္သုိ႔ေဒါက္(စ္)ေတြက တစ္ဖက္ ျဖစ္ေန ပါေတာ႔တယ္။
ေတြးေခၚယူဆပုံ တန္ဖုိးသတ္မွတ္ခ်က္၊ လူမႈဆက္ဆံေရး၊ ဓေလ႔ထုံတန္း၊ အျပင္ပန္းအျမင္ စတာေတြဟာ စီဗီလုိက္ေဇးရွင္းေတြ ၾကားမွာ သိသိ သာ သာၾကီး ကြဲျပားေနပါတယ္။ ကမၻာနဲ႔အ၀ွမ္း ဘာသာေရး ယုံၾကည္မႈ အား သစ္ေလာင္းေနလာျခင္းက ယဥ္ေက်းမႈ ကြဲျပားျခင္းကုိ ပုိၿပီး အားေကာင္း လာေစပါတယ္။ ယဥ္ေက်းမႈက ေျပာင္းလဲလုိ႔ ရပါတယ္။ ႏုိင္ငံေရးနဲ႔ စီး ပြားေရး အေပၚမွာ ယဥ္ေက်းမႈရဲ႕ ထိေရာက္မႈကလည္း တခ်ိန္နဲ႔တခ်ိန္ မတူ ကြဲျပား ေနႏုိင္ပါတယ္။ သုိ႔ေသာ္ မတူညီတဲ႔ စီဗီလုိက္ေဇးရွင္းေတြက ေပါက္ ဖြားလာတဲ႔ အဓိက ႏုိင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး အယူအဆ ကြဲျပားမႈေတြကေတာ႔ မတူညီတဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈေတြထဲမွာ အျမစ္တြယ္ေနေတာ႔တာပါ။ အေရွ႕အာရွ စီးပြားေရး ေအာင္ျမင္မႈဟာ အာရွယဥ္ေက်းမႈကေန ေပါက္ဖြားလာတာ ျဖစ္ၿပီး အဲဒီ အာရွႏုိင္ငံေတြမွာ တည္ၿငိမ္တဲ႔ ဒီမုိကေရစီစနစ္ ထြန္းကားဖုိ႔ကေတာ႔ အ ခက္အခဲေတြ ရွိေနဆဲပါ။ မြတ္စလင္ကမၻာမွာ ဒီမုိကေရစီ စနစ္ မထြန္းကားႏုိင္ ဘူး ဆုိတာကုိ အစၥလာမ္ ယဥ္ေက်းမႈက ရွင္းျပေနျပန္ပါတယ္။ အေရွ႕ဥေရာပမွာရွိတဲ႔ ကြန္ျမဴနစ္လြန္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းေတြနဲ႔ ေရွးယခင္ ဆုိဗီ ယက္ ျပည္ေထာင္စုက ကြဲထြက္သြားတဲ႔ ႏုိင္ငံေတြကလည္း သူတုိ ႔စီဗီလုိက္ေ ဇးရွင္းဆုိင္ရာ အုိင္ဒင္တတီေတြနဲ႔ ႏုိင္ငံေတြကုိ ပုံေဖာ္ ယူေနၾကပါတယ္။ ခရစ္ယာန္ဘာသာရဲ႕ အေမြအႏွစ္ကုိ ရလုိက္တဲ႔ အေနာက္ပုိင္း ႏုိင္ငံေတြက စီးပြားေရး တုိးတက္မႈနဲ႔ ဒီမုိကေရစီ က်င္႔သုံးမႈ တုိးတက္လာေပမယ္႔ ဒီ စီး ပြားေရးနဲ႔ ႏုိင္ငံေရး စနစ္ေတြ ေအာ္သုိေဒါက္(စ္) ႏုိင္ငံေတြမွာ အလုပ္ျဖစ္မယ္ လုိ႔ ေမွ်ာ္လင္႔မရပါဘူး။ အဲသလုိပါပဲ။ ဒါကုိ ႀကိဳဆုိဖုိ႔ ႏွစ္ႏွစ္ကာကာ မရွိတဲ႔ အစၥလာမ္ ႏုိင္ငံေတြထဲမွာလည္း အေနာက္ စီးပြားေရးနဲ႔ ႏုိင္ငံေရးမူေတြ ထြန္းကားဖုိ႔ မေမွ်ာ္လင္႔ ႏိုင္ျပန္ပါဘူး။
ဒါေပမယ္႔ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ အထိ အေနာက္ ယဥ္ေက်းမႈဟာ အား အေကာင္း ဆုံး စီဗီလုိက္ေဇးရွင္း အေနနဲ႔ပဲ ရွိေနပါလိမ္႔ဦးမယ္၊ ဒါေပမယ္႔ ဒီပါ၀ါက တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ ခ်ိနဲ႔လာမွာပါ။ အေနာက္က သူတုိ႔ယဥ္ေက်းမႈ တန္ဖုိးေတြ မိတ္ဆက္ေပးဖုိ႔၊ သူတုိ႔ အက်ိဳးအျမတ္ကို ကာကြယ္ဖုိ႔ ႀကိဳးစားသလုိ အေနာက္ မဟုတ္တဲ႔ ႏိုင္ငံေတြကလည္း ဒါကုိ ျငင္းပယ္ေနၾကမွာပါ။ တခ်ိဳ႕ ကေတာ႔ အေနာက္ကုိ အတုယူၿပီး အေနာက္တုိင္းေနာက္ လုိက္ေနၾကပါ တယ္။ သုိ႔ေသာ္ ကြန္ျဖဴးရွပ္၀ါဒ၊ အစၥလာမ္၀ါဒ ရွိတဲ႔ နုိင္ငံေတြကေတာ႔ သူတုိ႔ စီးပြားေရးနဲ႔ စစ္အင္အားကုိ တုိးခ်ဲ႕ၿပီး အေနာက္ကုိ ယွဥ္ၿပိဳင္လာေနၾကပါ တယ္။ ဒါေၾကာင္႔ စစ္ေအးကာလလြန္ ကမၻာ႔ႏုိင္ငံေရးရဲ႕ ပင္မ၀င္ရုိးဟာ အေနာက္တုိင္း ပါ၀ါ၊ ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ အေနာက္မဟုတ္တဲ႔ ႏုိင္ငံေတြရဲ႕ ပါ၀ါ၊ ယဥ္ေက်းမႈတုိ႔ ၾကားက အျပန္အလွန္ ဆက္သြယ္ေနမႈသာ ျဖစ္ေနပါေတာ႔ တယ္။
အေရအတြက္အားျဖင္႔ ဆုိရင္ စစ္ေအးလြန္ ကမၻာဆုိတာ အဓိက စီဗီလုိက္ေဇးရွင္း ခြန္နွစ္ခု (သုိ႔) ရွစ္ခုရဲ႕ ကမၻာ ျဖစ္ေနပါတယ္။ ယဥ္ေက်းမႈျခင္း တူညီမႈ၊ မတူညီမႈေတြဟာ ႏုိင္ငံေတြရဲ႕ ရန္လုိမုန္းတီးမႈ ပူးေပါင္းလုိမႈ(တြဲေရး ခြဲေရး)ကုိ ပုံေဖာ္ေပး ေနပါတယ္။ ကမၻာမွာ အေရးအပါဆုံး ႏုိင္ငံႀကီးေတြဟာ မတူညီတဲ႔ စီဗီလုိက္ေဇးရွင္းေတြကေန ေမြးထုပ္ေပးလုိက္တာပါ။ ျပည္တြင္းေရး ပဋိပကၡ ကေန စၿပီး အျခားႏုိင္ငံေတြဆီ အထိ ျပန္႔ႏွံ႔သြားႏုိင္တဲ႔ စစ္ပြဲေတြဟာ စီဗီလုိ က္ေဇးရွင္း မတူညီတဲ႔ ႏုိင္ငံေတြ ၾကားမွာ ျဖစ္ပြားတဲ႔ စစ္ပြဲေတြပဲ ျဖစ္ေနပါလိမ္႔ မယ္။ ႏုိင္ငံေရးနဲ႔ စီးပြားေရး တုိးတက္မႈ အေပၚမွာ ထားရွိတဲ႔ စံၫႊန္းေတြက လည္း စီဗီလုိက္ေဇးရွင္းေတြ ၾကားမွာ တူညီမႈ မရွိျပန္ပါဘူး။ ႏုိင္ငံတကာ ေအ ဂ်င္ဒါေတြနဲ႔ ပတ္သက္တဲ႔ အေရးအၾကီးဆုံး အခ်က္ေတြထဲမွာ စီဗီလုိက္ေ ဇးရွင္းေတြ အၾကားက ကြဲျပားမႈေတြ ပါ၀င္ေနပါၿပီ။ ယေန႔ ပါ၀ါဟာ အခ်ိန္ ၾကာျမင္႔စြာ လြမ္းမိုး လာခဲ႔တဲ႔ အေနာက္ကေန အေနာက္မဟုတ္တဲ႔ (Non- Western) စီဗီလုိက္ေဇးရွင္းေတြဆီ ဦးတည္လုိ႔ ေနပါၿပီ။ ဒီေတာ႔ ဒီေန႔ ကမၻာ႔ ႏုိင္ငံေရးဟာ ဗဟုမ႑ိဳင္၊ ဗဟုစီဗီလုိက္ေဇးရွင္း ျဖစ္လာပါေတာ႔တယ္။
