လူ႔အခြင့္အေရးအေၾကာင္းေတြ ေျပာၾကလြန္းလို႔ ကြ်န္ေတာ္လည္း လူ႔အခြင့္အေရးအေၾကာင္း ေျပာခ်င္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ပညာရွင္ေတြ ကိုးကားတတ္ၾကတဲ့ ကုလသမဂၢပဋိဥာဥ္စာတမ္းကိုေတာ့ မကိုးကားေတာ့ပါဘူး။ ဘာျဖစ္လို႔လည္းဆိုရင္ Human rights ဆိုတဲ့ ဒီစကားကို ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့ထံုးစံမ်ားစြာက မတူကြဲျပားစြာ တန္ဖိုးသတ္မွတ္ေနၾကလို႔ပါ။
ဗုဒၶဘာသာဝင္ေတြအမ်ားစုျဖစ္တဲ့ႏိုင္ငံမို႔ ဗုဒၶဘာသာဆိုင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရးနဲ႔ စခ်င္ပါတယ္။ အေျခခံအက်ဆံုး ဗုဒၶဘာသာရဲ့ လူ႔အခြင့္အေရး “စံ” က သတၱဝါတိုင္း ေဘးရန္၊ ဒဏ္ခတ္မႈကို ေၾကာက္ၾကတယ္ (သေဗၺ တသႏၱိ ဒႏၱႆ)၊ သတၱဝါတိုင္း ေသျခင္းတရားကို မႏွစ္ၿမိဳ႕ဘူး (သေဗၺ ဘယႏၱိ မစၥဳေနာ)။ ဒီေတာ့ သူတပါးကို မထိပါးေစဖို႔ ၊ သူတပါးရဲ့အသက္ကို တန္ဖိုးထားဖို႔ လုိပါတယ္။
ဟုတ္ပါၿပီ။ အေတာ္အျပစ္ကင္းစင္တဲ့ မွာတမ္းလို႔ေျပာရင္ ရႏိုင္ပါၿပီ။ ဒါဆိုရင္ ဒီမူဟာ တကမၻာလံုးနဲ႔ အံဝင္ခြင္က် ျဖစ္သြားၿပီလားလို႔ ေမးစရာရွိလာပါတယ္။ အေျဖက Yes နဲ႔ No ျဖစ္သြားပါၿပီ။ ဥပမာျပရရင္ အေနာက္ႏိုင္ငံက လူတစ္ခ်ိဳ႕ဟာ ပတ္ဝန္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရး၊ တိရိစၦာန္ေတြရဲ့ အခြင့္အေရးကို အေလးထားေပမယ့္ ငါးမွ်ားျခင္း၊ ေတာလိုက္ျခင္းကိစၥေတြကို တစ္ခါတစ္ခါ ဝါသနာအရ အေပ်ာ္လုပ္တတ္ၾကပါတယ္။ ဒါဆိုရင္ အထက္ေဖာ္ျပပါ အခြင့္အေရးကုိ အဓိပၸါယ္ျပန္ဆိုမႈ ေျပာင္းရပါေတာ့မယ္။
ဗုဒၶဘာသာ၊ ဟိႏၵဴဘာသာနဲ႔ ႏွီးႏြယ္တဲ့ အာရွႏိုင္ငံေတြရဲ့ လူမႈေရး ကိုယ္က်င့္တရား “စံ” က ငါးပါးသီလလို႔ ေျပာၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီ “စံ” ဟာ ေနာ္ေဝ၊ ဒိန္းမတ္၊ ဂ်ာမဏီနဲ႔ ေဟာ္လန္ စတဲ့ႏိုင္ငံေတြမွာ ဘယ္နည္းနဲ႔မွ အံဝင္ခြင္က် မရွိႏိုင္ပါဘူး။ အထူးသျဖင့္ကေတာ့ ပဥၥမေျမာက္ အရက္ေသစာဆိုတဲ့ ကိစၥပါပဲ။
ဒီငါးပါးသီလထဲက အေရွ႕အာရွႏိုင္ငံေတြကို ဒုကၡေကာင္းေကာင္းေပးေနတာက ဒုတိယေျမာက္ ခိုးမႈ၊ လာဘ္စားမႈ၊ ကိုယ္က်င့္တရားပ်က္မႈပါပဲ။ ဒီမွာ တိုက္ရုိက္ဆန္႔က်င္ေနပါေတာ့တယ္။ ေနာ္ေဝတို႔၊ ဒိန္းမတ္တို႔မွာ ဘီယာစသည္ မေသာက္သူမရွိသေလာက္ ရွားသလို၊ သူခိုးလည္း မရွိသေလာက္ရွားပါတယ္။ ေမ့က်န္ရစ္တဲ့ ပစၥည္းေတြ လိပ္စာနဲ႔ ဖုန္းနံပါတ္ပါရင္ ရာႏႈံးျပည့္နီးပါး ျပန္ရတတ္ပါတယ္။ ျမန္မာစတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ အရက္ေသစာ ေသာက္သံုးမႈကို နံပါတ္တစ္ တရားခံလို႔ ေဟာေျပာေနၾကေပမယ့္၊ ခိုးယူလိမ္ညာမႈ အမဲကြက္က အေတာ္ဆိုးပါတယ္။ က်က်န္၊ ေမ့က်န္ခဲ့တဲ့ပစၥည္း ျပန္ရဖို႔က ရာႏႈံးေတာ္ေတာ္ နည္းပါတယ္။ ဒါဆိုရင္ ကိုယ္က်င့္တရား တန္ဖိုးသတ္မွတ္ခ်က္ အေရွ႕အေနာက္ကြဲေနတာကို ေတြ႔ရပါၿပီ။
အေနာက္က ေသာက္တယ္၊ မခိုးဘူး။ အေရွ႕က မေသာက္ဘူး( အနည္းဆံုး မေသာက္ဘူး၊ မေကာင္းဘူးလို႔ေတာ့ ေျပာၾကတယ္)၊ ပစၥည္းေမ့ထားခဲ့ရင္ေတာ့ ျပန္ရဖို႔ သိပ္မစဥ္းစားန႔ဲ။ ဒါပါပဲ။
မူးယစ္ေဆးဝါးနဲ႔ ဆက္စပ္ေနတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရး “စံ” ကို ထပ္ၾကည့္ရေအာင္။ စင္ကာပူႏိုင္ငံ ေလယာဥ္ကြင္းမွာ ဗီယက္နမ္ႏိုင္ငံသား ၾသစေတးလ်လူမ်ိဳး မူးယစ္ေဆးဝါးေတြနဲ႔အတူ လက္ပူးလက္ၾကပ္မိတယ္။ စင္ကာပူရဲ့ ဥပေဒအရ ေသဒဏ္ပါပဲ။ ဒါကို အေနာက္အုပ္စုက (အထူးသျဖင့္ ၾသစေတးလ်ပါ) ရက္စက္လြန္းတယ္၊ လူ႔အခြင့္အေရးကို ေစာင္းငဲ့ၾကည့္သင့္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
စင္ကာပူကလည္း အျခားေသာျပည္သူေတြရဲ့ လံုၿခံဳေအးခ်မ္းရမႈ(လူ႔အခြင့္အေရးကို) ကာကြယ္တဲ့အေနနဲ႔ အေလွ်ာ့မေပးခဲ့ပါဘူး။
လြန္ခဲ့တဲ့ငါးရက္ကပဲ အေမရိကား ေကာ္လိုရာဒိုက လူရမ္းကားက ရုပ္ရွင္ၾကည့္ေနသူေတြကို ေသနတ္နဲ႔ပစ္သတ္ခဲ့တဲ့ ကိစၥနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အေမရိကရဲ့ ေသနတ္ကိုင္ေဆာင္ခြင့္လိုင္စင္ဆီ ျပန္ေရာက္သြားၾကျပန္တယ္။ အေမရိက ျပည္နယ္တစ္ခ်ိဳ႕မွာ သူ႔ကိုယ္သူကာကြယ္ဖို႔ (ဒါလည္း သူ႔အခြင့္အေရး၊ လူ႔အခြင့္အေရးပါပဲ) ေသနတ္ကိုင္ေဆာင္ခြင့္ ျပဳထားပါတယ္။ ကမၻာ့ႏိုင္ငံေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားအတြက္ မ်က္လံုးမ်က္ဆန္ျပဴးေလာက္စရာ ဥပေဒပါ။
ဒါေတြဟာ ေသနတ္ကိုင္ေဆာင္ခြင့္ေၾကာင့္လို႔ ကမၻာ့ႏိုင္ငံေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက သေဘာေပါက္ထားၾကတယ္။ ဒါကို အေမရိကန္ သုေတသနပညာရွင္ေတြက ျငင္းဆန္တယ္။ အၾကမ္းဖက္မယ့္သူက ေသနတ္ရွာမရရင္ ဗံုးစတဲ့ အျခားေသေစႏိုင္တဲ့ ပစၥည္းေတြကို သံုးမွာပဲတဲ့။ ေသနတ္အသစ္ဝယ္ယူလို႔ မရဘူးဆိုရင္ ခြင့္ျပဳၿပီးသား ေသနတ္အေဟာင္း မီလ်ံ (၂၀) ထဲက တစ္လက္လက္ကို ရေအာင္ယူမွာပဲတဲ့။ အေမရိကရဲ့ ေသနတ္ကိုင္ခြင့္လိုုင္စင္ေၾကာင့္လုိ႔ဆိုရင္ ၁၉၁၁- ခုက ဂ်ာမဏီမွာ ျဖစ္ပါြးခဲ့တဲ့ Ernst Wagner ရဲ့ သူ႔ဇနီးနဲ႔ ကေလးေလးေယာက္၊ အျခားၿမိဳ႕သားရွစ္ေယာက္ကို သတ္ပစ္ခဲ့တာကို ဘယ္လုိေျပာမလဲ။ ၁၉၈၀- ခုက ေတာင္ကိုးရီးယား ရဲအရာရွိက လူေပါင္း (၇၅) ေယာက္ကို သတ္ပစ္တာ၊ မႏွစ္က ေနာ္ေဝမွာ ျဖစ္ပြါးခဲ့တဲ့ Anders Breivik ရဲ့ ေႏြရာသီအပန္းေျဖစခန္းမွာ ဝင္ေရာက္ပစ္ခတ္ခဲ့မႈေတြေရာ ဘာေျပာၾကမလဲ- တဲ့။ သူတို႔ေျပာေတာ့လည္း ဟုတ္တုတ္တုတ္ပဲ မဟုတ္လား။
အၾကမ္းဖက္မႈေတြဟာ ဗြီဒီယိုဂိမ္းေတြေၾကာင့္ဆိုတဲ့ စြပ္စြဲခ်က္ကိုလည္း လက္မခံဘူး။ အၾကမ္းဖက္သူအမ်ားစုဟာ ဗီြဒီယိုဂိမ္းကစားတဲ့အရြယ္ထက္ ပိုႀကီးတယ္။ ေနာက္ၿပီး ကြန္ျပဴတာဖန္သားျပင္က ပစ္ခတ္မႈနဲ႔ အျပင္ကအၾကမ္းဖက္မႈဟာ ဘာမွဆက္စပ္လို႔မရဘူးတဲ့။ ဒါကို FBI ေတြကိုယ္တိုင္က ေၾကျငာတာပါ။
ဒါဆိုရင္ တိုတိုတုပ္တုပ္ လူ႔အခြင့္အေရးကို ဘာသာျပန္ဆုိမႈဟာ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုရဲ့ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့ထံုးစံေတြကို အေျခခံၿပီး ကြဲလြဲေနမွာပါပဲ။ လူ႔အခြင့္အေရး တန္ဖိုးသတ္မွတ္ခ်က္ေတြလည္း တစ္ႏိုင္ငံနဲ႔ တစ္ႏိုင္ငံ လံုးဝမတူႏိုင္ပါဘူး။
ကြ်န္ေတာ္တို႔ ျပည္တြင္းေရးကို ျပန္သြားပါ့မယ္။
ဥပမာ အတင္းအဓမၼ အလုပ္ၾကမ္းေစခိုင္းမႈ။ ဒါဟာ မေကာင္းဘူးလို႔ ေယဘုယ် “စံ” ေတြနဲ႔ ေျပာလို႔ရပါတယ္။
ရိုဟင္ဂ်ာကိစၥမွာ စစ္တပ္နဲ႔ဝင္ထိန္းမႈ။ ဒီကိစၥမွာေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရးစံေတြဟာ မတူႏိုင္ေတာ့ပါဘူး။ တခ်ိဳ႕ ေဝဖန္သူေတြက စစ္တပ္နဲ႔ေျဖရွင္းမႈဟာ မေကာင္းဘူးတဲ့။ ဒါဆို စစ္တပ္မပါရင္ ဘယ္လိုလဲ။ ဒီျပႆနာက ဘယ္အထိေရာက္သြားႏုိင္မလဲ။ ရိုဟင္ဂ်ာေတြရဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးကိုၾကည့္ရင္ က်န္တဲ့ျပည္သူလူထုရဲ့ ေအးခ်မ္းသာယာေရး၊ လူ႔အခြင့္အေရးကိုလည္း ၾကည့္ရပါေတာ့မယ္။ ဒီကိစၥမ်ိဳးကို အစုိးရက တစ္ဖက္ဖက္ကိုကပ္ၿပီး ေျဖရွင္းရတတ္ပါတယ္။ ဒီအတြက္ သေဘာတူသူ၊ မတူသူေတြကေတာ့ ရွိေနမွာပဲ။
ဗုဒၶဘာသာအဆံုးအမအရ-
“မေကာင္းမႈ ေရွာင္၊ ေကာင္းမႈ ေဆာင္၊ ျဖဴေအာင္ စိတ္ကိုထား” တဲ့။
ရွင္းပါတယ္။ ဒါျဖင့္ မေကာင္းမႈဆိုတာ ဘာေတြလဲ။ ျမန္မာလူမ်ိဳးေတြ မေကာင္းမႈလို႔ သတ္မွတ္ထားတာေတြအားလံုး တျခားလူမ်ိဳးေတြက လက္ခံႏိုင္ပါ့မလား။ ဒီေန႔ ျဖစ္ပြါးတတ္တဲ့ ဒန္ေဂးေရာဂါကို ၾကည့္ပါ။ ျခင္တမ်ိဳးေၾကာင့့္ ျဖစ္ရတာပါ။ အဲဒီျခင္ကိုသတ္မွဳဟာ မေကာင္းမွဳလား၊ ေကာင္းမွဳလား။ ဒုတ္ထမ္း၊ ဓါးထမ္းၿပီးသာ ျငင္းခံုၾကေပေတာ့။
ဒီလိုပါပဲ။ “လူ႔အခြင့္အေရး” ဆိုတဲ့ ေခါင္းစဥ္ေအာက္မွာ ယူနီဗာဆယ္ဆိုင္ရာ တူညီတဲ့တန္ဖိုးေတြ ရွိႏိုင္သလို လူတစ္မ်ိဳးနဲ႔ တစ္မ်ိဳး၊ အဖြဲ႔အစည္း တစ္ခုနဲ႔တစ္ခု၊ တစ္ႏိုင္ငံနဲ႔ တစ္ႏိုင္ငံ မတူကြဲျပားေနတာလည္း အမ်ားႀကီးရွိေနမွာပါပဲ။ ဒီလိုမွ မရွိဘူးဆုိရင္ ႏိုင္ငံေတြမွာ ကိုယ္ပိုင္အေျခခံဥပေဒဆိုတာ မလိုေတာ့ပါဘူး။ ကုလသမဂၢ ပဋိဥာဥ္စာတမ္းကိုပဲ ဂလိုဘယ္ဆိုင္ရာ အေျခခံဥပေဒအေနနဲ႔ က်င့္သံုးလိုက္ၾကေတာ့ေပါ့။ မရပါဘူး။ ဘယ္ေတာ့မွလည္း ရမွာလည္းမဟုတ္ပါဘူး။
အျခားႏိုင္ငံ၊ အျခားအဖြဲ႔အစည္းေတြက လူ႔အခြင့္အေရးေပတံေတြယူလာၿပီး ဒီႏိုင္ငံ၊ ဒီအဖြဲ႔အစည္းရဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးကို တိုင္းတာေနၾကတာဟာ မမွားေပမယ့္ စဥ္းစားစရာေတာ့ ေကာင္းေနပါၿပီ။ မတူႏိုင္ပါဘူး။ အဲသလို တိုင္းတာျခင္းဟာ လက္ရွိလူ႔အဖြဲ႔အစည္းရဲ့ ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ ဓေလ့ထံုးစံေတြကို ခပ္ပါးပါး ေစာ္ကားေနသလိုေတာင္ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ လူ႔အခြင့္အေရး သတ္မွတ္ခ်က္ေတြထဲမွာ ဂလိုဘယ္က်င့္သံုးလို႔ရတာရွိသလို မရတာေတြလည္း ရွိတတ္ေၾကာင္းေတာ့ ခပ္ဝါးဝါး သေဘာေပါက္မိပါတယ္။
လူ႔အခြင့္အေရး ေယဘုယ် “စံ” ကို ကုလသမဂၢက ခ်မွတ္တယ္။
အဲဒီ “စံ” ကို လူထုနဲ႔ လုိက္ေလ်ာညီေထြရွိေအာင္ ႏိုင္ငံအသီးသီးက ဘာသာျပန္ဆိုတယ္။
မေကာင္းမွဳကို ေရွာင္လို႔ ဗုဒၶက မိန္႔တယ္။
ဘယ္ဟာက မေကာင္းမွဳလည္းဆိုတာကို လူ႔အဖြဲ႔အစည္းေတြက ဆံုးျဖတ္တယ္။ တူတာ ရွိတယ္။ မတူတာ ရွိတယ္။ ငါးပါးသီလ၊ ဒုစရိုက္(၁၀) ပါးဆိုတာက ဗုဒၶဘာသာေတြ အတြက္ပဲ အလုပ္ျဖစ္တယ္။ က်န္သူေတြက တစ္ခ်ိဳ႕လက္ခံ၊ တစ္ခ်ိဳ႕ လက္မခံ။
ထို႔အတူ အေနာက္ကလာတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးဆိုတာကိုလည္း…………။
ဇင္ေဝေသာ္-
(27-Jul-2012)
