အခန္း (၈)
အေနာက္နဲ႔ အျခား ( The West and the Rest )
စီဗီလုိက္ေဇးရွင္းစံု အေရးအခင္းမ်ား - (4)
အစုလိုက္အၿပဳံလိုက္ ဖ်က္ဆီးေရးလက္နက္ၾကီးေတြ တိုးတက္ေကာင္းမြန္လာဖို႔ ပါကစၥတန္နဲ႔ အီရန္ကို တ႐ုတ္ျပည္ရဲ႕ အလြန္အမင္း အကူအညီေတြ ေပးေနပုံကိုၾကည့္ရင္ သူတို႔သုံးႏိုင္ငံအတြင္း သမား႐ုိးက် အဆင့္ထက္ပိုတဲ့ ပူးေပါင္းလုပ္ေဆာင္မႈေတြ ရွိေနတယ္လို႔ ယူဆစရာျဖစ္ေနတယ္။
သူတို႔ခ်င္းပူးေပါင္းလုပ္ေဆာင္မႈေတြ တိုးပြားလာျခင္း၊ အေနာက္ရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားကို ၿခိမ္းေျခာက္လာႏုိင္ေျခ ရွိျခင္းတို႔ေၾကာင့္ အႀကီးအက်ယ္ပ်က္စီးေစႏိုင္တဲ့ လက္နက္ႀကီးေတြ ျပန္႔ပြားလာေန မႈ ကိစၥဟာ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြရဲ႕ လုံၿခဳံေရးအစီအစဥ္မွာ အေရးအႀကီးဆုံးကိစၥတစ္ရပ္ ျဖစ္လာခဲ့တယ္။ (ဟန္တင္တန္)
*******************************************
လက္နက္ျပန္႔ပြားမႈကိစၥက ကြန္ျဖဴးရွပ္ အစၥလာမ္ ဆက္သြယ္ေရးၾကားမွာ ပိုၿပီး ျပင္းထန္သလို ပိုၿပီးလည္း ခုိင္ခုိင္မာမာ ရွိေနတယ္။ မြတ္စလင္ႏုိင္ငံ အမ်ားအျပားဆီ သမား႐ုိးက် လက္နက္ေတြေရာ အႏုျမဴဆိုင္ရာ လက္နက္ေတြကိုပါ ျဖန္႔ေ၀ရာမွာ တ႐ုတ္က အဓိက အခန္းက႑ကေန ပါ၀င္ေနတယ္။ တ႐ုတ္ရဲ႕ လက္နက္ ျဖန္႔ေ၀ေရာင္းခ်မႈဆုိရာမွာ သာမန္ၾကည့္ရင္ သုေတသနအတြက္။ ဒါေပမဲ့ အေနာက္တုိ္င္းပညာရွင္ေတြ ယံုၾကည္ ထားတာက ေရဒီယိုသတၳဳႂကြဓာတ္ပစၥည္းေတြ ထုတ္လုပ္ႏို္င္တဲ့ အဆင့္အထိရွိႏုိင္တဲ့ အႏုျမဴဓာတ္ေပါင္းဖုိ အယ္ဂ်ီးရီးယား ကႏၱာရထဲမွာ တည္ေဆာက္မႈ၊ ေဆာ္ဒီအာေရးဗ်ႏိုင္ငံအတြက္ အလက္စားဒုံးက်ည္ CSS-2 ပံ့ပိုးကူညီမႈ၊ အီရတ္၊ လစ္ဗ်ား၊ ဆီးရီးယားႏွင့္ ေျမာက္ကိုးရီးယားႏိုင္ငံေတြကို အႏုျမဴ နည္းပညာနဲ႔ အေထာက္အကူ ပစၥည္းေတြကို ကူညီပံ့ပိုးေပးမႈ၊ သမား ႐ိုးက် စစ္လက္နက္ အမ်ားအျပား အီရက္ႏုိင္ငံကို ေရာင္းခ်မႈတို႔ ပါဝင္ပါတယ္။ တ႐ုတ္ရဲ႕လက္နက္ အေရာင္းအဝယ္ကိစၥကို ထပ္ေဆာင္းေပးတာက ေျမာက္ကိုးရီးယားရဲ႕ Scud–C ဒုံးက်ည္ အမ်ိဳးအစားေတြကို အီရက္နိုင္ငံကတစ္ဆင့္ ဆီးရီးယားကို ေရာင္းခ်ခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး ဒုံးက်ည္ေတြ တင္ေဆာင္ပစ္ခတ္ႏိုင္တဲ့ ယာဥ္ေတြကို ျဖည့္ဆည္းေပးခဲ့တယ္။ (Note-6)
ကြန္ျဖဴးရွပ္၊ အစၥလာမ္မစ္ႏိုင္ငံေတြ လက္နက္အေရာင္းအဝယ္ ကြင္းဆက္မွာ အဓိက က တ႐ုတ္ျဖစ္ၿပီး သူ႔ေနာက္မွာ ေျမာက္ကိုးရီးယားကတစ္ဖက္ ပါကစၥတန္နဲ႔ အီရန္တို႔ကတစ္ဖက္ ခ်ိတ္ဆက္ထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ၁၉၈၀ နဲ႔ ၁၉၉၁-ခုအၾကား၊ တ႐ုတ္ဆီက လက္နက္အမ်ားဆုံး ဝယ္ယူသူေတြဟာ အီရန္နွင့္ ပါကစၥတန္တို႔ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ သူတုိ႔ေနာက္မွာက အီရတ္ပါ။ ၁၉၇၀ ခုနွစ္ေတြကစၿပီး တ႐ုတ္နွင့္ ပါကစၥတန္ တို႔ရဲ႕ စစ္ေရးဆက္ဆံမႈက အလြန္အမင္း ရင္းရင္းႏွီးႏွီးရွိေနခဲ့ၾကပါတယ္။ သူတို႔ ႏွစ္ႏုိင္ငံဟာ လက္နက္အေရာင္း အဝယ္ကိစၥမွာ အတူပူးေပါင္းေဆာင္႐ြက္ေရး ပူးတြဲသုေတသနနဲ႔ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈလုပ္ေဆာင္ေရး၊ ပူးတြဲ လက္နက္ထုတ္လုပ္ ေရး၊ နည္းပညာမ်ား အျပန္အလွန္လဲလွယ္ေရး၊ ႏွစ္ဖက္သေဘာတူညီနဲ႔ တတိယႏိုင္ငံကို လက္နက္ေရာင္းခ်ေရး သေဘာတူညီမႈ ဆယ္ႏွစ္စာခ်ဳပ္ ၁၉၈၉ ခုႏွစ္မွာ ခ်ဳပ္ဆိုလက္မွတ္ထိုးခဲ့ၾကတယ္၊ ေနာက္ဆက္တြဲသေဘာတူညီမႈ အေနနဲ႔ ပါကစၥတန္က လက္နက္ဝယ္ယူရာမွာ တ႐ုတ္ကအေႂကြးေပးဖို႔ သေဘာတူညီမႈ ၁၉၉၃-ခုမွာ လက္မွတ္ ထိုးခဲ့တယ္။ အက်ိဳးဆက္အေနနဲ႔ကေတာ့ “ တ႐ုတ္ဟာ ပါကစၥတန္ရဲ႕ စိတ္အခ်ရဆုံးနဲ႔ အမ်ားဆုံး စစ္လက္နက္ အၾကမ္းထည္ေတြကို ျဖည့္ဆည္းေပးေနတဲ့ ႏိုင္ငံျဖစ္လာခဲ့ၿပီး စစ္တပ္နဲ႔ သတ္ဆိုင္တဲ့ ပစၥည္းအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ ပါကစၥတန္စစ္တပ္တြင္း တပ္ခြဲတိုင္းအတြက္ လက္နက္ပစၥည္းေတြ ေရာင္းခ်ေပးတဲ့ႏိုင္ငံ ျဖစ္လာခဲ့တယ္။ ေနာက္ တိုက္ေလယဥ္ေတြ၊ တင့္ကားေတြ၊ အေျမာက္လက္နက္ေတြ၊ ဒုံးက်ည္ေတြထုတ္လုပ္ဖို႔ လိုအပ္တဲ့ပစၥည္းကိရိယာေတြ တ႐ုတ္က ပါကစၥတန္ကို ကူညီပံ့ပိုးေပးခဲ့ျပန္တယ္။
ယူေရနီယံဓာတ္ ပြားမ်ားလာေရးအတြက္ ပံ့ပိုးကူညီျခင္း ဗုံးဒီဇိုင္းအတြက္ အႀကံဉာဏ္မ်ားေပးျခင္း၊ သူတို႔ရဲ႕ အႏုျမဴစမ္းသပ္တဲ့ေနရာမွာ အႏုျမဴေဖာက္ခြဲစမ္းသပ္ခြင့္ျပဳျခင္း စတဲ့ အႏုျမဴစြမ္းအင္တိုးတက္ေရး ကိစၥေတြမွာ ပါကစၥတန္ကို တ႐ုတ္က အဓိက ကူညီပံ့ပိုးသူျဖစ္တယ္။ အေမရိကန္ကို ေပးထားတဲ့ ကတိကဝတ္ကို ခ်ိဳးေဖာက္ၿပီး ကီလိုမီတာ ၃၀၀ အကြာအထိ ပစ္ႏိုင္တဲ့ အေဝးထိန္းဒုံးက်ည္ M–11 ကိုလည္း ေရာင္းခ်ခဲ့တယ္။ ဒီဒုံးက်ည္ေတြဟာ အႏုျမဴလက္နက္ အျဖစ္ေတာင္ အသုံးျပဳရႏိုင္စရာ ရွိပါတယ္။ အျပန္အလွန္အေနနဲ႔ ပါကစၥတန္ဆီက ေကာင္းကင္မွာ ဆီျဖည့္ျခင္းနည္းပညာနဲ႔ စတင္းဂါးဒုံးက်ည္ေတြ တ႐ုတ္ကိုယ္တိုင္ ရရွိခဲ့တယ္။ (Note–7)
၁၉၉၀- ခုႏွစ္ေတြမွာ တ႐ုတ္နဲ႔ အီရန္တို႔ အၾကား လက္နက္အေရာင္းအဝယ္ကိစၥကလည္း ေျခသြက္လက္သြက္ ရွိေနခဲ့တယ္္။ ၁၉၈၀- ခုႏွစ္ေတြအတြင္းက အီရန္အီရတ္စစ္ပြဲကာလမွာ အီရန္ရဲ႕ လက္နက္ဝယ္ယူမႈ ( ၂၂ ) ရာခိုင္ႏႈန္းက တ႐ုတ္ဆီမွျဖစ္ၿပီး ၁၉၈၉ - ခုႏွစ္ေရာက္ေတာ့ တစ္ဦးတည္း လက္နက္အမ်ားဆုံး ေရာင္းခ်ေပးသူ ျဖစ္လာခဲ့တယ္။ ေနာက္ၿပီး အႏုျမဴပိုင္ဆိုင္ေရးကို လူသိရွင္ၾကား ေၾကာ္ျငာခဲ့ၿပီး အႏုျမဴပိုင္ဆိုင္ဖို႔ ႀကိဳးစားလုပ္ေဆာင္ေနတဲ႔ အီရန္ကို တက္တက္ႂကြႂကြ ပူးေပါင္းပါဝင္ ကူညီခဲ့ျပန္တယ္။ တ႐ုတ္-အီရန္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရး ပဏာမသေဘာတူစာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆိုၿပီးတဲ့ေနာက္ သူတို႔ႏွစ္ႏိူင္ငံဟာ ၁၉၉၀ - ခု ဇန္နဝါရီ လထဲမွာ သိပၸံပညာ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရးနဲ႔ စစ္ေရးနည္းပညာမ်ား အျပန္အလွန္ လဲလွယ္ေရး ဆယ္ႏွစ္ၾကာ နားလည္မႈ စာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့ၾကျပန္တယ္။
၁၉၉၂ - ခု စက္တင္ဘာလေရာက္ေတာ့ အီရန္သမၼတ ရပ္(ဖ္)ဆန္ဂ်ာနီ ( Rafsanjani ) ဟာ အီရန္ အႏုျမဴ ကၽြမ္းက်င္ပညာရွင္ေတြနဲ႔အတူ ပါကစၥတန္ကေနတစ္ဆင့္ တ႐ုတ္ျပည္ကို သြားေရာက္ၿပီး အႏုျမဴ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ ေရးအတြက္ သေဘာတူညီမႈ စာခ်ုပ္အသစ္ ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့ျပန္တယ္။ ၁၉၉၃ - ခု ေဖေဖၚဝါရီလေရာက္ေတာ့ မီဂါဝပ္ ၃၀၀ ရွိတဲ့ (300 – MW ) အႏုျမဴဓာတ္ေပါင္းဖို အီရန္ႏိုင္ငံထဲမွာ တည္ ေဆာက္ခဲ့တယ္။ ဒီသေဘာတူညီမႈ႔ႏွင့္အညီ အႏုျမဴနည္းပညာနဲ႔ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြကို အီရန္ကို မ်ွေဝေပးခဲ့တယ္။ အီရန္သိပၸံပညာရွင္ေတြနဲ႔ အင္ဂ်င္နီယာေတြကို ေလ့က်င့္သင္ၾကားေပးတယ္။ ကယ္(လ္) ထရြန္ဓာတ္ တိုးပြားေစႏိူင္တဲ့ အေထာက္အကူ ပစၥည္းကိုလည္း ျဖည့္ဆည္းေပးတယ္။ ၁၉၉၅ - ခုႏွစ္မွာ ေတာ့ အဆက္မျပက္ေပးေနတဲ့ အေမရိကန္ေတြဖက္က ဖိအားေၾကာင့္ သုံးရာမီဂါဝပ္ရွိ အႏုျမဴဓာတ္ေပါင္းဖို ေရာင္းခ်ေရးအစီအစဥ္ကို (အေမရိကန္ေတြအဆိုအရ) “ပယ္ဖ်က္ခဲ့တယ”္ (တ႐ုတ္ တို႔အဆိုအရ) “ရပ္ဆိုင္းလိုက္တယ္။” ။
ေနာက္ၿပီး ဒုံးက်ည္နဲ႔ ဒုံးက်ည္နည္းပညာေတြ အီရန္ကိုေရာင္းခ်ရာမွာလည္း တ႐ုတ္ဟာ အဓိက ႏိုင္ငံ တစ္ႏိုင္ငံျဖစ္တယ္။ ၁၉၈၀ - ခု ေႏွာင္းပိုင္းေတြထဲမွာ ေျမာက္ကိုးရီးကေနတစ္ဆင့္ Silkworm ဒုံးက်ည္ေတြ ေရာင္းခ်ခဲ့သလို ဒါဇင္ေပါင္း(သို႔) ရာေပါင္းမ်ားစြာေသာ ဒုံးက်ည္ထိန္းခ်ဳပ္နည္းစနစ္ေတြနဲ႔ ကြန္ျပဴတာ ထိန္း စက္ပစၥည္းေတြကိုလည္း ၁၉၉၄ နဲ႔ ၁၉၉၅ - ခု အၾကားမွာ ေရာင္းခ်ေပးခဲ့တယ္။ ေျမျပင္ပစ္ တ႐ုတ္ ဒုံးက်ည္ေတြ အီရန္ႏိုင္ငံထဲမွာ ထုတ္လုပ္ဖို႔ လိုင္စင္လည္း တ႐ုတ္ကခ်ေပးခဲ့တယ္။ ေျမာက္ကိုးရီးယားက လည္း Scud ဒုံးက်ည္ေတြ အီရန္ထဲတင္ပို႔ခဲ့သလို သူတို႔ကိုယ္တိုင္ ထုတ္လုပ္ဖို႔ အကူအညီေတြလည္း ေပးခဲ့တယ္။ ၁၉၉၃ - ခုႏွစ္မွာ မီတာ(၆၀၀) အကြာအေဝးအထိ ပစ္ခတ္ႏိူင္တဲ့ ဒုံးက်ည္ေတြေရာင္းခ်ေပးဖို႔ သေဘာ တူခဲ့တယ္။
သူတို႔သုံးနိုင္ငံ တတိယအႀကိမ္ေတြ႔ဆုံရာမွာေတာ့ အီရန္နဲ႔ပါကစၥတန္တို႔ကလည္း အႏုျမဴကိစၥမွာ ပါ ဝင္ပူးေပါင္းမႈ႔ ပိုမ်ားလာခဲ့ၾကသလို ပါကစၥတန္က အီရန္သိပၸံပညာရွင္ေတြကို ေလ့က်င့္ေပးတယ္။ အႏုျမဴစီမံကိန္းေတြမွာ အတူတကြ လက္တြဲအလုပ္လုပ္သြားၾကဖို႔ ၁၉၉၂ - ခုႏွစ္မွာ ပါကစၥတန္၊ အီရန္နဲ႔ တ႐ုတ္တို႔ သေဘာတူခဲ့ၾကတယ္။ (Note-8) အစုလိုက္အၿပဳံလိုက္ ဖ်က္ဆီးေရးလက္နက္ၾကီးေတြ တိုးတက္ေကာင္းမြန္လာဖို႔ ပါကစၥတန္နဲ႔ အီရန္ကို တ႐ုတ္ျပည္ရဲ႕ အလြန္အမင္း အကူအညီေတြ ေပးေနပုံကိုၾကည့္ရင္ သူတို႔သုံးႏိုင္ငံအတြင္း သမား႐ုိးက် အဆင့္ထက္ပိုတဲ့ ပူးေပါင္းလုပ္ေဆာင္မႈေတြ ရွိေနတယ္လို႔ ယူဆစရာျဖစ္ေနတယ္။
သူတို႔ခ်င္းပူးေပါင္းလုပ္ေဆာင္မႈေတြ တိုးပြားလာျခင္း၊ အေနာက္ရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားကို ၿခိမ္းေျခာက္လာႏုိင္ေျခ ရွိျခင္းတို႔ေၾကာင့္ အႀကီးအက်ယ္ပ်က္စီးေစႏိုင္တဲ့ လက္နက္ႀကီးေတြ ျပန္႔ပြားလာေန မႈ ကိစၥဟာ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြရဲ႕ လုံၿခဳံေရးအစီအစဥ္မွာ အေရးအႀကီးဆုံးကိစၥတစ္ရပ္ ျဖစ္လာခဲ့တယ္။ ဥပမာ အားျဖင့္ ၁၉၉၀ - ခု ၅၉ ရာခိုင္ႏႈန္း အေမရိကန္လူထုက အႏုျမဴလက္နက္ ျပန္႔ပြားမႈကို တားျမစ္ျခင္းဟာ အေမရိကန္ ႏိုင္ငံျခားေရးေပၚလစီရဲ႕ အေရးႀကီးဆုံး ပန္းတိုင္ျဖစ္တယ္လို႔ ခံယူၾကတယ္။ ၁၉၉၄ - ခု ေရာက္ေတာ့ လူထုရဲ႕ ၈၂- ရာခိုင္ႏႈန္း ၊ ႏိုင္ငံျခားေရးမူဝါဒေခါင္းေဆာင္ ( ၉၀ ) ရာခိုင္ႏႈန္းက အထက္ပါအတိုင္း ခံယူလာၾကတယ္။ ၁၉၉၃- ခု စက္တင္ဘာလမွာ လက္နက္ထိန္းခ်ဳပ္ေရးကိစၥဟာ အထူးအေလးေပးေဆာင္ရြက္မယ့္ ကိစၥျဖစ္တယ္လို႔ သမၼတကလင္တန္က အသားေပးေျပာၾကားခဲ့ၿပီး ၁၉၉၄- ခုေဆာင္းဦးေပါက္ ကာလေရာက္ေတာ့ “ ႏ်ဴကလီးယား လက္နက္၊ ဇီဝလက္နက္၊ ဓာတုလက္နက္ေတြနဲ႔ ဒီလက္နက္ေတြ အသံုး ခ်ဖို႔ နည္းလမ္းေတြ ျပန္႔ပြား လာေနျခင္း အားျဖင့္” “အေမရိကန္ရဲ႕ လုံၿခဳံေရး၊ ႏိုင္ငံျခားေရးေပၚလစီနဲ႔ စီးပြားေရးက႑ေတြကို ၿခိမ္းေျခာက္လာ ေနတဲ့အတြက္ ” ဒီကိစၥေတြကို ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းေရးဟာ “တစ္မ်ိဳးသား လုံးရဲ႕ အေရးေပၚကိစၥ ” ျဖစ္တယ္လို႔ ထုတ္ျပန္ေၾကျငာခဲ့တယ္။ ၁၉၉၁ ခုႏွစ္ထဲမွာ အေမရိကန္ေထာက္လွန္းေရးအဖြဲ႔ (CIA) က ဝန္ထမ္းတစ္ရာရွိတဲ့ လက္နက္ထိန္းခ်ဳပ္ေရး ဌာနခ်ဳပ္ကို ( Nonproliperation Center) ကို တည္ေထာင္လိုက္ၿပီး ၁၉၉၃ ခု ဒီဇင္ဘာလထဲေရာက္ေတာ့ ကာကြယ္ေရးဝန္ႀကီး အက္စ္ပင္ (Aspin) က လက္နက္ျပန္႔ပြားမႈ႔ တန္ျပန္ ေထာက္လွန္းေရး စတင္ျခင္း၊ ကာကြယ္ေရးဗ်ဴဟာအသစ္ကို ေၾက ျငာခဲ့ၿပီး အႏုျမဴလက္နက္လုံၿခဳံေရးနဲ႔ လက္နက္ျပန္႔ပြားမႈ တန္ျပန္ေထာက္လွန္းေရးအတြက္ ကာကြယ္ေရး ဒု ဝန္ႀကီးရာထူး ခန္႔အပ္ျခင္းကိုလည္း သတ္မွတ္ေပးခဲ့တယ္။ (Note – 9)
- ဆက္ရန္
ဇင္ေဝေသာ္
Previous posts
(1) http://tiny.cc/8kkwnx
(2) http://tiny.cc/pyrxnx
(3) http://tiny.cc/kveznx
