စီဗီလုိက္ေဇးရွင္းစံု အေရးအခင္းမ်ား - (5)

အခန္း (၈)
အေနာက္နဲ႔ အျခား ( The West and the Rest )
စီဗီလုိက္ေဇးရွင္းစံု အေရးအခင္းမ်ား - (5)

စစ္ေအးကာလအတြင္းက အေမရိကန္နဲ႔ ဆိုဗီယက္တို႔ဟာ သမိုင္းဝင္လက္နက္ အၿပိဳင္အဆိုင္ တပ္ဆင္ ခဲ့ၾကၿပီး နည္းပညာအရ ေခတ္မီဆန္းသစ္တဲ့ အႏုျမဴလက္နက္ေတြ၊ သူတို႔ကို သယ္ေဆာင္ ႏိုင္မည့္ ယာဥ္ေတြ ကိုလည္း အဆင့္ျမင့္ႏိုင္သမ်ွ ျမင့္ေအာင္ ႀကိဳးစားခဲ့ၾကတယ္။ သူတို႔ အားၿပိဳင္မႈဟာ လက္နက္အၿပိဳင္အဆိုင္ တပ္ဆင္မႈျဖစ္ပါတယ္။ စစ္ေအးလြန္ကာလရဲ႕ လက္နက္ၿပိဳင္ဆိုင္မႈက တစ္မူထူးျခားေနပါတယ္။ အေနာက္ကို ၾကည့္မရတဲ့ႏိုင္ငံေတြက အႀကီးအက်ယ္ဖ်က္ဆီးႏိုင္တဲ့ လက္နက္ႀကီးေတြ ပိုင္ဆိုင္ဖို႔ ႀကိဳးစားေနခ်ိန္မွာ အေနာက္က လည္း ဒီရည္႐ြယ္ခ်က္ေတြ အထမေျမာက္ဖို႔ ႀကိဳးစားဟန္႔တားေနပါတယ္။ ဒီေတာ့ လက္ရွိအေနအထားက အျပန္အလွန္တပ္ဆင္ေနျခင္း မဟုတ္ေတာ့ဘဲ တပ္ဆင္ဖို႔ႀကိဳးစားသူနဲ႔ ဟန္႔တားဖို႔ ႀကိဳးစားသူတို႔ရဲ႕ အားၿပိဳင္ပြဲျဖစ္ေနပါတယ္။ အေနာက္ရဲ႕ အႏုျမဴလက္နက္ပိုင္ဆိုင္မႈပမာဏနဲ႔ စြမ္းေဆာင္ရည္က စကားႏိုင္လု ေျပာေနၾကတာကလြဲရင္ လက္ရွိယွဥ္ၿပိဳင္မႈထဲမွာ ပါေတာင္မပါဝင္ပါဘူး။ လက္နက္အၿပိဳင္အဆိုင္တပ္ဆင္မႈရဲ႕ ရလာဒ္က ႏွစ္ဖက္စလုံးရဲ႕ အေျခခံအရင္းအျမစ္ေတြ ၊ ႀကိဳးစား လုပ္ေဆာင္မႈေတြနဲ႔ နည္းပညာအားၿပိဳင္မႈေတြအေပၚမွာ မူတည္ေနပါတယ္။ ႀကိဳတင္ခန္႔မွန္းလို႔ မရႏိုင္ပါဘူး။ ဒါနဲ႔ႏႈိင္းစာရင္ တပ္ဆင္သူနဲ႔ ဟန္႔တားသူေတြရဲ႕ၾကားက ရလာဒ္ ကို ခန္႔မွန္းဖို႔က ပိုလြယ္ကူပါတယ္။ ဟန္႔တားဖို႔ႀကိဳးစားေနတဲ့ အေနာက္ေၾကာင့္ သူတို႔လက္နက္တပ္ဆင္မႈေတြ ေႏွးေကြးေကာင္း ေႏွးေကြးသြားႏိုင္ေပမယ့္ ရပ္တန္႔ပစ္လိုက္ ၾကမယ္ေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။

အေနာက္မဟုတ္တဲ့ႏိုင္ငံေတြရဲ႕ စီးပြားေရးနဲ႔ လူမႈေရး ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္လာမႈ၊ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြေရာ အေနာက္မဟုတ္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြကပါလက္နက္ေတြ၊ နည္းပညာကၽြမ္းက်င္လိမၼာမႈေတြကို ေရာင္းခ်ၿပီး ေငြရွာလိုတဲ့ဆႏၵ ၊ စီဗီလိုက္ေဇးရွင္းပဓာနႏိုင္ငံေတြနဲ႔ ေဒသတြင္း အင္အားႀကီးႏိုင္ငံေတြက သူတို႔လူမ်ိဳးစုေတြကို အကာအကြယ္ ေပးလိုတဲ့ ႏိုင္ငံေရးသေဘာထား၊ ဒါေတြအားလုံးက ဟန္႔တားဖို႔ႀကိဳးစားေနတဲ့ အေနာက္ရဲ႕ အားထုတ္မႈကို ကပ်က္ယပ်က္ ျဖစ္ေစပါတယ္။
လက္နက္ထိန္းခ်ဳပ္မႈဟာ ကမာၻ႔ႏိုင္ငံေရးအခင္းအက်င္းထဲက ႏိုင္ငံအားလုံးရဲ႕ အက်ဳိး စီးပြားနဲ႔ တည္ၿငိမ္ေအးခ်မ္းေရးအတြက္လို႔ အေနာက္အုပ္စုက ေရွ႕တန္းတင္ေျပာေနခ်ိန္မွာ အေနာက္မဟုတ္တဲ့ အျခား ႏိုင္ငံေတြကေတာ့ ဒါဟာ အေနာက္ရဲ႕ လႊမ္းမိုးမႈကို ကာကြယ္ထားျခင္းသာျဖစ္တယ္လို႔ ယူဆၾကပါတယ္။ လက္နက္ပ်ံ႕ႏွံ႔မႈအေပၚအေျခခံၿပီး အေနာက္ အထူးသျဖင့္ အေမရိကန္ေတြနဲ႔ သူတို႔ရဲ႕ လုံၿခဳံေရးကို ထိပါးလာႏိုင္စရာရွိတဲ့ ေဒသတြင္း အင္အားႀကီးႏိုင္ငံေတြရဲ႕ စိုးရိမ္ပူပန္ပုံေတြကလည္း မတူညီၾကဘူး။ ကိုးရီးယားကိုၾကည့္ရင္ ဒီအခ်က္က ပိုၿပီး ထင္သာျမင္သာ ရွိပါတယ္။

၁၉၉၃- ခုနဲ႔ ၁၉၉၄- ခုႏွစ္ေတြမွာ ေျမာက္ကိုးရီးယားရဲ႕ အႏုျမဴလက္နက္နဲ႔ ပတ္သတ္ၿပီး အေမရိကန္ေတြ ေဆာက္တည္ရာမရျဖစ္ေနခဲ့ၾကတယ္။သမၼတကလင္တန္က ၁၉၉၃-ခု နိုဝင္ဘာလထဲမွာ“ အနုျမဴလက္နက္ ပိုင္ဆိုင္သည္အထိ ေျမာက္ကိုးရီးယားကို လႊတ္ထားလို႔ မရဘူး။ ဒီအတြက္ ရပ္တည္ခ်က္ အမ်ားႀကီး ခိုင္မာၾကရမယ္” လို႔ ခပ္ရွင္းရွင္းေျပာခဲ့တယ္။ လႊတ္ေတာ္အမတ္ေတြ၊ ကိုယ္စားလွယ္ေတြ၊ ဘု(ရွ္) အစိုးရရဲ႕ အရာရွိေဟာင္းေတြကလည္း လက္ဦးမႈရယူၿပီး ေျမာက္ကိုးရီးယားရဲ႕ အနုျမဴဆိုင္ရာ ပစၥည္းေတြကို ဝင္ေရာက္တိုက္ခိုက္ ဖ်က္ဆီးပစ္ဖို႔ ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကတယ္။ ေျမာက္ကိုးရီးယားရဲ႕ အစီအစဥ္ေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အေမရိကန္ေတြ စိုးရိမ္ပူပန္တာက တစ္ကမာၻလုံးလက္နက္ပ်ံ႕ပြားမႈနဲ႔ ဆိုင္ပါတယ္။ (ေျမာက္ကိုးရီးယားက အနုျမဴပိုင္ဆိုင္သြားလို႔) အေရွ႕အာရွအတြင္း အေမရိကန္ေတြရဲ႕ လႈပ္ရွားမႈအတြက္ အက်ပ္႐ိုက္ေစနိုင္တာေၾကာင့္ တင္မဟုတ္ဘဲ တကယ္လို႔သာ ေျမာက္ကိုးရီးယားက အနုျမဴနဲ႔ ဆိုင္တဲ့ နည္းပညာေတြ အနုျမဴလက္ နက္ေတြကို အျခားနိုင္ငံေတြကိုပါ ေရာင္းခ်လိုက္ရင္ အေရွ႕အာရွနဲ႔ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသေတြအထိ ထိခိုက္မႈရွိသြားနိုင္လို႔ ( ပူပန္ေနၾကတာပါ)။

ဒါေပမယ့္ ေတာင္ကိုးရီးယားကေတာ့ ေျမာက္ကိုးရီးယားရဲ႕ အနုျမဴလက္နက္ကို ေဒသတြင္း အက်ိဳးစီးပြား အတြက္လို႔ ႐ႈျမင္တယ္။ ေတာင္ကိုးရီးယားအမ်ားစုက ေျမာက္ကိုးရီးယားရဲ႕ အနုျမဴဗုံးဟာ ကိုးရီးယား ( ေတာင္ေရာ ေျမာက္ပါ ) ရဲ႕ ဗုံးလို႔ ယူဆၾကတယ္။ ေျမာက္ကိုးရီးယားက အနုျမဴလက္နက္ကို ေတာင္ကိုးရီးယားနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး သုံးမွာမဟုတ္ဘူး၊ သုံးျခင္းသုံးရင္ ကိုးရီးယားလြတ္လပ္ေရးနဲ႔ ဂ်ပန္၊ အျခားနိုင္ငံေတြရဲ႕ ရန္စက်ဴးေက်ာ္မႈကို ကာကြယ္ဖို႔အတြက္ပဲ အသုံးျပဳလိမ့္မယ္လို႔ ယူဆၾကတယ္။

ေတာင္ကိုးရီးယား အရပ္ဖက္နဲ႔ စစ္ဖက္အရာရွိေတြက ေတာင္ေျမာက္ေပါင္းစည္းမိသြားတဲ့ ကိုးရီးယားမွာ အနုျမဴစြမ္းအင္ ပိုင္ဆိုင္ေနဖို႔လည္း ေမ်ွာ္လင့္ထားၾကတယ္။ ေျမာက္ကိုးရီးယားက ေငြကုန္ေၾကးက်ခံ၊ အျပစ္တင္ခံၿပီး ဗုံးရေအာင္တီထြင္၊ ဒီလက္နက္ကို ေတာင္ကိုးရီးယားက ေနာက္ဆံုးပိုင္ဆိုင္မယ္။ ေျမာက္ပိုင္းက အနုျမဴ လက္နက္ စြမ္းအင္နဲ႔ ေတာင္ပိုင္းက စက္မႈစီးပြားစြမ္းအင္ ေပါင္းစပ္မိသြားရင္ အေရွ႕အာရွမွာ အဓိက အေရးပါတဲ့ နိုင္ငံတစ္နိုင္ငံ ျဖစ္လာနိုင္တယ္လို႔ ယုံၾကည္ေနၾကတယ္။ အက်ိဳးဆက္အေနနဲ႔ကေတာ့ (၁၉၉၄) ခုႏွစ္မွာ ေျမာက္ကိုးရီးယား ကၽြန္းဆြယ္အတြင္း ျပႆနာတက္ေနၿပီလို႔ ဝါရွင္တန္က ယူဆေနခ်ိန္ ဆိုး(လ္)ကေတာ့ ဘာျပႆနာမွ မရွိသလို သေဘာထားခဲ့တယ္။ ဒီမွာတင္ပဲ ၿမိဳ႕ေတာ္ႏွစ္ခုၾကားမွာ “ပူပန္ပုံ မတူညီျခင္း-Panic gap” ျဖစ္ပြားေတာ့တယ္။ ၁၉၉၄-ခု ဂၽြန္လထဲ ျဖစ္ပြားေနတဲ့ အနုျမဴျပႆနာ အက်ပ္အ႐ိုက္ဆုံး အေျခအေနကို ဂ်ာနယ္လစ္(ဇ္) တစ္ေယာက္က ဒီလို သုံးသပ္တယ္။ “အနုျမဴပိုင္ဆိုင္ဖို႔ ႀကိဳးစားစဥ္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာကတည္းကရွိေနခဲ့တဲ့ တစ္မူထူးျခားမႈေတြထဲမွာ တစ္ခုကေတာ့ တစ္ပူေပၚတစ္ပူဆင့္ေနျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ”အေရွ႕အာရွမွာလည္း အေမရိကန္ေတြနဲ႔ ေဒသတြင္း အင္အားႀကီးနိုင္ငံေတြအၾကား စိုးရိမ္မႈမတူညီျခင္း ျပႆနာ ရွိခဲ့ပါတယ္။ အနဳျမဴလက္နက္ ပ်ံ႕ပြားမႈနဲ႔ ပတ္သတ္ၿပီး အေမရိကန္ေတြက ေဒသတြင္း အနုျမဴ ပိုင္ဆိုင္ထားတဲ့ နိုင္ငံေတြထက္ ပိုၿပီး ပူပန္ေနၾကတယ္။ အိႏၵိယနဲ႔ ပါကစၥတန္တို႔က သူတို႔ခ်င္း အနုျမဴအႏၱရာယ္ကို လက္ခံနိုင္ေပမယ့္ အေမရိကန္ေတြ အႀကံျပဳတဲ့ အနုျမဴစြမ္းအင္ ကန္႔သတ္ဖို႔၊ ေလ်ွာ့ခ်ဖို႔ (ဒါမွမဟုတ္) အနုျမဴအားလုံး ဖ်က္ဆီးပစ္ဖို႔ ဆိုတာကို လက္ခံလို႔ မရဘူး ျဖစ္ေနၾကတယ္။ (Note – 10)

အေမရိကန္နဲ႔ အေနာက္နိုင္ငံေတြရဲ႕ အႀကီးအက်ယ္ ပ်က္စီးေစနိုင္တဲ့ လက္နက္ႀကီးေတြပ်ံ႕ပြားမႈ ထိန္းခ်ဳပ္ေရး ႀကိဳးပမ္းခ်က္ဟာ ဆက္လက္ရွိေနဦးမယ့္ သေဘာရွိသလို ေအာင္ျမင္မႈလည္း သိပ္ရွိလွမယ္ မဟုတ္ဘူး။ ေျမာက္ကိုးရီးယားကို အနုျမဴလက္နက္ ပိုင္ဆိုင္ခြင့္ မျပဳသင့္ဘူးလို႔ သမၼတ ကလင္တန္ ေျပာအၿပီး တစ္လအၾကာမွာ အေမရိကန္ ေထာက္လွန္းေရး ေအဂ်င္စီက ေျမာက္ကိုးရီးယားမွာ အနုျမဴဗုံး တစ္လုံး၊ ႏွစ္လုံးအထိေတာင္ ရွိေနနိုင္ၿပီလို႔ သတင္းပို႔ခဲ့တယ္။ (Note–11) အဲဒီေနာက္ ေျမာက္ကိုးရီးယားအေပၚ ထားရွိတဲ့ အေမရိကန္ရဲ႕ ေပၚလစီကလည္း ဒဏ္ေပးစနစ္ကေန ဆုေပးစနစ္ကို ေျပာင္းသြားၿပီး အနုျမဴလက္နက္ မတိုးခ်ဲ႕ဖို႔အတြက္ပဲ နားခ်ၾကေတာ့တယ္။ အလားတူပဲ အိႏၵိယနဲ႔ ပါကစၥတန္တို႔ရဲ႕ အနုျမဴပိုင္ဆိုင္ဖို႔ ႀကိဳးစားျခင္းကို မရပ္တန္႔နိုင္ခဲ့သလို အီရန္ရဲ႕ အနုျမဴအစီအစဥ္ကိုလည္း မဟန္႔တားနိုင္ခဲ့ပါဘူး။

၁၉၉၅ - ခု၊ ဧၿပီလထဲမွာ က်င္းပတဲ့ အနုျမဴလက္နက္ထိန္းခ်ဳပ္ေရး သေဘာတူညီမႈ (Nuclear Nonproliferation Treaty) ကြန္ဖရင့္မွာလည္း လက္နက္ထိန္းခ်ဳပ္ေရး သေဘာတူညီမႈ စာခ်ဳပ္ကို နွစ္အကန္႔ အသတ္မရွိ သတ္မွတ္မလား၊ ၂၅ ႏွစ္ သတ္မွတ္မလားဆိုတဲ့ ကိစၥဟာ အဓိက ေဆြးေႏြးစရာ ကိစၥျဖစ္ေနခဲ့တယ္။ ႏွစ္အကန္႔အသတ္မရွိ တိုးခ်ဲ႕သတ္မွတ္ေရးအဆိုကို အေမရိကန္ေတြက ဦးေဆာင္တင္ျပတယ္။ ဒါေပမယ့္ နိုင္ငံ အမ်ားစုကေတာ့ လက္ရွိ အနုျမဴပိုင္ဆိုင္ထားတဲ့ အင္အားႀကီးငါးနိုင္ငံက သူတို႔ရဲ႕ အနုျမဴစြမ္းအင္ကို သိသိသာသာႀကီး ေလ်ွာ့ခ်မႈ မလုပ္ဘူးဆိုရင္ သေဘာမတူနိုင္ဘူးလို႔ ဆိုလာၾကတယ္။ ဒါ့ အျပင္ အီဂ်စ္ကလည္း ဒီသေဘာတူညီမႈကို အစၥေရးပါ လက္မွတ္ထိုးၿပီး လုံၿခဳံေရးအတြက္ ေထာက္လွန္းစစ္ေဆးမႈကို လက္ခံမွ သေဘာတူနိုင္မယ္လို႔ ဆိုလာျပန္တယ္။ ေနာက္ဆုံးမွာေတာ့ လက္သိပ္ထိုး စည္း႐ုံးမႈ၊ လာဘ္ေပးမႈ၊ ၿခိမ္းေျခာက္မႈ၊ မဟာဗ်ဴဟာေတြကို အသုံးခ်ၿပီး နွစ္အကန္႔အသတ္မရွိ တိုးခ်ဲ႕သတ္မွတ္မႈ အဆိုအတြက္ အေမရိကန္ေတြ အႏိုင္ရလိုက္ၾကတယ္။ နွစ္အကန္႔အသတ္မရွိ တိုးခ်ဲ႕သတ္မွတ္မႈကို ဆန္႔က်င္ခဲ့ၾကတဲ႔ အီဂ်စ္နဲ႔ မကၠစီကိုနိုင္ငံေတြကလည္း စီးပြားေရးမွာ အေမရိကန္ေတြအေပၚ မွီခို ေနရေလေတာ့ လက္ေလ်ွာ့ခဲ့ရတယ္။ အမ်ားစု သေဘာတူညီမႈအရ နွစ္အကန္႔အသတ္မရွိ တိုးခ်ဲ႕သတ္မွတ္ ခ်က္ကို သေဘာတူခဲ့ၾကေပမယ့္ မြတ္စလင္ (၇) နိုင္ငံ (ဆီးရီးယား၊ ေဂ်ာ္ဒန္၊ အီရန္၊ အီရတ္၊ လစ္ဗ်ား၊ အီဂ်စ္နဲ႔ မေလးရွား) အာဖရိက တစ္နိုင္ငံ ( နိုင္ဂ်ီးရီးယား) တို႕ကေတာ့ ေနာက္ဆုံးစကား လက္ဆုံ ေဆြးေႏြးပြဲမွာ သေဘာမတူေၾကာင္း ထုတ္ေဖာ္ ေျပာၾကားခဲ့ၾကတယ္။ (Note – 12)

အေမရိကန္ေတြခ်မွတ္တဲ့ ေပၚလစီအတိုင္း ၁၉၉၃ - ခုႏွစ္ေရာက္ေတာ့ အေနာက္ရဲ႕ေပၚလစီက လက္နက္ ထိန္းခ်ဳပ္ေရးကေန လက္နက္ျပန္႔ပြားမႈ တန္ျပန္ ေထာက္လွမ္းေရး ( Nonproliferation to Counterproliferation ) ေပၚလစီကို ေျပာင္းသြားတယ္။ အနုျမဴျပန္႔ပြားေနမႈက ေရွာင္လႊဲလို႔ မရတဲ့ကိစၥမို႔ ဒီေပၚလစီ အေျပာင္းအလဲက လက္ေတြ႔က်ပါတယ္။ ဒီအတိုင္းသာဆိုရင္ လက္နက္ျပန္႔ပြားမႈကို ေထာက္လွန္းေရးေပၚလစီကေန လက္နက္ကို စနစ္တက် တပ္ဆင္အသုံးျပဳေရးေပၚလစီအထိေတာင္ ဆက္လက္ေျပာင္းသြားစရာရွိပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ ၁၉၉၅ - ခုႏွစ္အထိ အေမရိကန္နဲ႔ အေနာက္အုပ္စုဟာ လက္နက္ျပန္႔ပြားမႈ ဟန္တား ေရး (hold-down) ေပၚလစီကို လက္ကိုင္ထားၾကဆဲ ျဖစ္ၿပီး ေနာက္ဆုံးမွာေတာ့ သူတို႔က်႐ႈံးဖို႔ ရွိေနပါတယ္။ အနုျမဴနဲ႔ အျခားဖ်က္စီးေရး လက္နက္ႀကီးေတြ ျပန္႔ပြားေနမႈဟာ အခ်ိန္ဆြဲထားလို႔သာ ရၿပီး စီဗီလိုက္ေဇးရွင္းစံု ကမာၻမွာ ဒီလက္နက္ေတြ ျပန္႔ပြားမႈ ကို လုံးဝ တားဆီးလို႔ မရနိုင္ပါဘူး။

ဆက္ရန္ -
ဇင္ေဝေသာ္

Previous posts
(1) http://tiny.cc/8kkwnx
(2) http://tiny.cc/pyrxnx
(3) http://tiny.cc/kveznx
(4) http://tiny.cc/x5d1nx
(5) http://tiny.cc/mi03nx